í DAGLEGU TALI molluhiti, brunagaddur, norðanbál og heljarveður og fjöldamörg önnur, sem hafa ekki ólíka merkingu, en hvert um sig hefur þó sín ólíku blæbrigði, ekki aðeins eftir því hvert þeirra er notað, heldur einnig eftir því, hvernig þau eru sögð og hvar á landinu þau eru sögð. Alkunnugt er, að á Norðurlandi táknar hríð snjókomu. Sunnan lands er þetta orð sjaldan notað, nema helzt í samsetningum eins og stórhríð. Og ég hef fyrir því allgóðar heimildir, að um miðja 19. öld að minnsta kosti var orðið hríð notað í Borgarfirði syðra í merk- ingunni rigning. Þar var þá talað um landsynningshríð, þó að hitinn væri 8 stig á miðju sumri, og um hríðarskúrir í 10 stiga hita. Og svo mikið er víst, að á fyrri öldum var notað orðið vatnshríð um rign- ingu. Ef sagt er: Það er komið kafald, munu menn taka því á ýmsa vegu. Flestir munu að vísu skilja orðið. En í eyrum Borgfirðinga syðri eru fáar setningar eðlilegri en þessi, þar er þetta hin sjálfsagða lýsing á því, að nú sé hann farinn að snjóa. Oðrum mun þykja setn- ingin skringileg og tilgerðarleg í meira lagi. Og sumir kunna að spyrja hinnar algengu spurningar: Er þetta rétt mál eða rangt mál? Slík spurning er auðvitað ekki svaraverð fremur en sú, hvort sé réttara mál, íslenzka eða kínverska. Hér er um að ræða orð, sem er búið að vinna sér fullkomna hefð í einum landsfjórðungi að minnsta kosti, þar á það ákveðinn sess í hugum fólksins, um leið og það er sagt, fer eins og gustur um húsið; í hugum viðstaddra bregður upp mynd af fallandi snjóflygsum, tjald er dregið frá sviði, þar sem minningar og hugmyndir um snjóinn ryðjast fram í einu vetfangi. Allt málfræðihjal um réttindi slíks ágætisorðs er út í hött. Ég nefndi orðið kafald, af því að það er mér persónulega kunnugt. En einnig mætti telja fjöldann allan af veðurorðum, sem eru samgró- in vitund fólksins í sumum byggðum, en lítt þekkt í öðrum eða þá í annarri merkingu. Hér er mikið rannsóknarefni fyrir málfræðinga. í afmælisriti tileinkuðu prófessor Alexander Jóhannessyni 15. júlí 1953 er mjög greinagóð ritgerð eftir Harald Matthíasson, og lýsir hún daglegu tali um veðrið í Hrunamannahreppi. Vegna þess að sú ritgerð mun í fárra höndum, vil ég leyfa mér að skýra frá efni hennar í stórum dráttum. Ritgerðinni er skipt í 10 kafla, og fjallar hver um loftin blá 97 7

(1) Band
(2) Band
(3) Saurblað
(4) Saurblað
(5) Kápa
(6) Kápa
(7) Blaðsíða 1
(8) Blaðsíða 2
(9) Blaðsíða 3
(10) Blaðsíða 4
(11) Blaðsíða 5
(12) Blaðsíða 6
(13) Mynd
(14) Mynd
(15) Blaðsíða 7
(16) Blaðsíða 8
(17) Blaðsíða 9
(18) Blaðsíða 10
(19) Mynd
(20) Mynd
(21) Blaðsíða 11
(22) Blaðsíða 12
(23) Blaðsíða 13
(24) Blaðsíða 14
(25) Blaðsíða 15
(26) Blaðsíða 16
(27) Blaðsíða 17
(28) Blaðsíða 18
(29) Blaðsíða 19
(30) Blaðsíða 20
(31) Mynd
(32) Mynd
(33) Blaðsíða 21
(34) Blaðsíða 22
(35) Blaðsíða 23
(36) Blaðsíða 24
(37) Blaðsíða 25
(38) Blaðsíða 26
(39) Blaðsíða 27
(40) Blaðsíða 28
(41) Mynd
(42) Mynd
(43) Blaðsíða 29
(44) Blaðsíða 30
(45) Blaðsíða 31
(46) Blaðsíða 32
(47) Blaðsíða 33
(48) Blaðsíða 34
(49) Blaðsíða 35
(50) Blaðsíða 36
(51) Mynd
(52) Mynd
(53) Blaðsíða 37
(54) Blaðsíða 38
(55) Blaðsíða 39
(56) Blaðsíða 40
(57) Blaðsíða 41
(58) Blaðsíða 42
(59) Blaðsíða 43
(60) Blaðsíða 44
(61) Mynd
(62) Mynd
(63) Blaðsíða 45
(64) Blaðsíða 46
(65) Blaðsíða 47
(66) Blaðsíða 48
(67) Blaðsíða 49
(68) Blaðsíða 50
(69) Blaðsíða 51
(70) Blaðsíða 52
(71) Mynd
(72) Mynd
(73) Blaðsíða 53
(74) Blaðsíða 54
(75) Blaðsíða 55
(76) Blaðsíða 56
(77) Blaðsíða 57
(78) Blaðsíða 58
(79) Blaðsíða 59
(80) Blaðsíða 60
(81) Mynd
(82) Mynd
(83) Blaðsíða 61
(84) Blaðsíða 62
(85) Blaðsíða 63
(86) Blaðsíða 64
(87) Blaðsíða 65
(88) Blaðsíða 66
(89) Blaðsíða 67
(90) Blaðsíða 68
(91) Mynd
(92) Mynd
(93) Blaðsíða 69
(94) Blaðsíða 70
(95) Blaðsíða 71
(96) Blaðsíða 72
(97) Blaðsíða 73
(98) Blaðsíða 74
(99) Blaðsíða 75
(100) Blaðsíða 76
(101) Mynd
(102) Mynd
(103) Blaðsíða 77
(104) Blaðsíða 78
(105) Blaðsíða 79
(106) Blaðsíða 80
(107) Blaðsíða 81
(108) Blaðsíða 82
(109) Blaðsíða 83
(110) Blaðsíða 84
(111) Mynd
(112) Mynd
(113) Blaðsíða 85
(114) Blaðsíða 86
(115) Blaðsíða 87
(116) Blaðsíða 88
(117) Blaðsíða 89
(118) Blaðsíða 90
(119) Blaðsíða 91
(120) Blaðsíða 92
(121) Mynd
(122) Mynd
(123) Blaðsíða 93
(124) Blaðsíða 94
(125) Blaðsíða 95
(126) Blaðsíða 96
(127) Blaðsíða 97
(128) Blaðsíða 98
(129) Blaðsíða 99
(130) Blaðsíða 100
(131) Blaðsíða 101
(132) Blaðsíða 102
(133) Blaðsíða 103
(134) Blaðsíða 104
(135) Blaðsíða 105
(136) Blaðsíða 106
(137) Blaðsíða 107
(138) Blaðsíða 108
(139) Blaðsíða 109
(140) Blaðsíða 110
(141) Blaðsíða 111
(142) Blaðsíða 112
(143) Blaðsíða 113
(144) Blaðsíða 114
(145) Blaðsíða 115
(146) Blaðsíða 116
(147) Blaðsíða 117
(148) Blaðsíða 118
(149) Blaðsíða 119
(150) Blaðsíða 120
(151) Blaðsíða 121
(152) Blaðsíða 122
(153) Blaðsíða 123
(154) Blaðsíða 124
(155) Blaðsíða 125
(156) Blaðsíða 126
(157) Blaðsíða 127
(158) Blaðsíða 128
(159) Blaðsíða 129
(160) Blaðsíða 130
(161) Blaðsíða 131
(162) Blaðsíða 132
(163) Blaðsíða 133
(164) Blaðsíða 134
(165) Blaðsíða 135
(166) Blaðsíða 136
(167) Blaðsíða 137
(168) Blaðsíða 138
(169) Blaðsíða 139
(170) Blaðsíða 140
(171) Blaðsíða 141
(172) Blaðsíða 142
(173) Blaðsíða 143
(174) Blaðsíða 144
(175) Blaðsíða 145
(176) Blaðsíða 146
(177) Blaðsíða 147
(178) Blaðsíða 148
(179) Blaðsíða 149
(180) Blaðsíða 150
(181) Blaðsíða 151
(182) Blaðsíða 152
(183) Blaðsíða 153
(184) Blaðsíða 154
(185) Blaðsíða 155
(186) Blaðsíða 156
(187) Blaðsíða 157
(188) Blaðsíða 158
(189) Kápa
(190) Kápa
(191) Saurblað
(192) Saurblað
(193) Band
(194) Band
(195) Kjölur
(196) Framsnið
(197) Toppsnið
(198) Undirsnið
(199) Kvarði
(200) Litaspjald