(156) Page 124
124
Með bréfi dags. 19. okt. 1892 hafið þér herra Lands-
höfðingi skorað á oss undirskrifaða að segja álit vort um
það, hvemig gagnfræðakennslu megi koma á fót við
Lærðaskólann, og hverjar breytingar þurfi að gjöra á
lögum um Möðruvallaskólann 4. Nóv. 1881, til þess að
lærisveinum þess skóla, er tekið hafa burtfararpróf, geti
veitzt réttur til próflausrar inngöngu í 4. (5.) bekk Lærða
skólatis, samkvæmt þingsályktun Alþingis og bréfi
Landshöfðingjans 16. Marts 1892 til stiptsyfirvaldanna.
Að því er hið fyrra atriði snertir, þá ætlum vér að
nægja megi að bæta einum bekk við þá bekkjatölu
Lærðaskólans, sem nú er; yrði þá 7 bekkir alls í þeim
skóla. Vér leggjum til, að einum bekk sé bætt við og ekki
tveim, bæði fyrir þá sök, að oss finnst nauðsynlegt vegna
efnahags og ástands landa vorra, að gjöra námið svo stutt
sem unnt er, án þess þó, að það verði eintómt kák; og hins
vegar erum vér ekki sannfærðir um, að mjög langur
námstími verði að því skapi notadrýgri, sem hann er
lengri. Þess er og gætandi, að mjög margir nemendur
vorra geta eigi farið í skóla, fyren þeir eru orðnir nokkuð
stálpaðir, og þeim verður miklu meira gagn að jafnlöng-
um námstíma en mönnum, sem yngri eru. Reynsla vor er
og sú, að nemendur 17 ára og eldri hafa meira gagn af
tveggja vetra námi en yngri menn af þriggja vetra námi;
bæði er það, að hinir eldri fá miklu betri skilning á því,
sem þeir nema og þýðingu þess, og einnig halda þeir
miklu fremur náminu áfram, er þeir eru komnir úr skól-
anum.
Heppilegast ætlum vér, að í 3 fyrstu bekkjunum sé
aðeins gagnfræðanám. I þeim bekkjum ætti að kenna
hinar sömu námsgreinir og nú eru kenndar í Möðru-
vallaskólanum samkvæmt töflu þeirri, er fylgir þessu
bréfi. Þar eru nefndar allar hinar sömu námsgreinir og
taldar eru upp í bréfi yðar 16. Marts þ.á. nema trúar-
brögð. Vér getum eigi lagt það til, að þau sé skipuð sem
ein námsgrein í þessari fyrirhuguðu kennslu; er það fyrir
þá sök, að eptir vorri þekkingu varð sú kennsla í Lærða
skólanum eigi að tilætluðum notum fyrir nemendur; og
sjáum vér eigi, að nokkur breyting hafi á því orðið á síðari
árum, né heldur að ltkur sé til, að sú kennsla verði
áhrifameiri framvegis; enda virðist og trúarbragða-
kennsla að eiga betur heima á heimilum manna og hjá
kennimönnum kirkjunnar helduren í skólum, sem ekki
eru bamaskólar. [. . . ]
Að því er hið síðara atriði snertir, þá er það álit vort að
einum bekk þurfi að bæta við Möðruvallaskólann, til
þess að þeir lærisveinar hans, sem lokið hafa burtfarar-
prófi þar, géti próflaust orðið teknir í 4. bekk Lærða-
skólans. Sú er tilætlan vor, að námsstundafjöldi í hverri
námsgrein sé þar hinn sami og í 3 fyrstu bekkjum Lærða
skólans eða með öðrum orðum, að hinni sömu lestöflu sé
fylgt í báðum skólunum svo langt, sem þeir eru samferða.
Þetta kemur nú alls ekki í bága við nein ákvæði laganna
4. Nóv. 1881 um Möðruvalla skólann, nema ef vera
skyldi það, að eðlisfræði er talin ein af þeim greinum
náttúrufræðinnar, er kenna skuli í Möðruvallaskólanum,
en hún er eigi nefnd sérstaklega í töflu vorri. Þó ætlum
vér að ekki þurfi að breyta lögunum fyrir þá sök, því vel
má fullnægja þeim á þann hátt, að kennd sé hin fyrsta
byrjun eðlisfræðinnar í einhverjum náttúrufræðistund-
um eins og nú er gjört.
Hins vegar verður ekki hjá því komist, að aukið verði
bæði húsrúm skólans og kennslukraptar hans, ef einum
bekk verður bætt við hann, en þetta má gjöra í fullu leyfi
laganna 4. Nóv. 1881. Til þess að auka húsrúmið þarf að
eins fjárveitingu í Fjárlögunum, og eins til aukningar
kennslukraptanna, ef tímakennari væri fenginn, eigi
fastan kennara, og það ætlum vér, að vel mætti duga. En
ef það væri álitið óhjákvæmilegt að bæta við einum
föstum kennara yrði að breyta 2. gr. laganna um
Möðruvallaskólann.
Svo sem hinum hæstvirta Landshöfðingja er kunnugt,
telst skólaár Möðruvallaskólans frá 1. Októbertil 14. Maí
þará eptir samkvæmt 5. gr. reglugjörðarinnar. Þetta hefur
reynst mj ög hentugur tími fyrir þá sem þenna skóla sækja
sökum þess að í venjulegum árum fara menn þá að geta
fengið atvinnu við voryrkjur, og vér teljum víst, að mjög
margir þeirra sem sótt hafa skólann hefði eigi gétað gjört
það ef skólaárið hefði verið miklum mun leingra. Vér
verðum því að leggja til að skólaárið fyrir hina fyrirhug-
uðu gagnfræðadeild Lærða skólans verði heldur ekki
lengra, því að það þyrfti að vera jafnlángt á báðum skól-
unum, en ef það væri lengt að nokkru fyrir báða skólana,
þá mætti það alls eigi vera leingra en til Maímánaðar-
loka.
Möðruvöllum í Hörgárdal 22 Nóv 1892
Jón A. Hjaltalín H Briem Stefán Stefánsson
(Bréfabók Hjaltalíns 90-94)
Auk þessa bréfs senda þeir þremenningar
álit sitt og nokkrar bendingar um það hvernig
kennslu skuli skipað í hinni efri deild Lærða
skólans. Gera þeir ráð fyrir að áfram séu
kenndar sömu námsgreinarnar nema
Frakkneska, því oss finnst það ofraun nemendum í
þessari deild að bæta við sig 4 túngumálum enda eigi
brýn þörf á því að í vorum skólum sé kend fleiri mál en í
skólum flestra mentaðra landa. Vér ætlum og, að það sé
miklu líklegra til sannrar mentunar að læra nokkuð vel
þau mál sem kend eru, þótt þau séu ekki mörg, heldur en
að læra lítið eitt í mörgum. (Bréfabók Hjaltalíns 95)
Þá er lagt til að enska verði aukin í efri deild
og latínunni eru ætlaðar
32 stundir á viku í öllum bekkjum og gétum vér eigi
annað skilið en að með þeim tíma fjölda geti lærisveinar
náð góðri þekkingu í Latínu á 4 árum. (Bréfabók
Hjaltalíns 97)
Nýjar hugmyndir
Fróðlegt er að lesa álit kennara Möðru-
vallaskólans frá árinu 1892 á skólaskipan og
námsskipan þessa tíma, því að hugmyndir
þeirra líkjast í mörgu því sem nú er barist
fyrir. Þeir vilja að aukin sé samvinna fram-
haldsskólanna í landinu og samræmd lestrar-
taflan, sem nú er að vísu nefnd námsskrá. Þá,
eins og nú, er talað um rétt nemenda til sama
náms, bent er á hagnýti námsins og náms-
greinanna og talað um kosti þá sem nemend-
ur eiga á því að vinna fyrir sér að sumrinu. En
þótt ályktun kennara Möðruvallaskólans og
tillögur að nýrri skólaskipan væru skynsam-
legar, var við ramman reip að draga. Sumir
kennarar Lærða skólans höfðu að vísu tekið
vel nýjum tillögum um samvinnu skólanna og
um aukin réttindi gagnfræðinga frá Möðru-
(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Flyleaf
(6) Front Flyleaf
(7) Front Flyleaf
(8) Front Flyleaf
(9) Page I
(10) Page II
(11) Page III
(12) Page IV
(13) Page V
(14) Page VI
(15) Page VII
(16) Page VIII
(17) Page IX
(18) Page X
(19) Page XI
(20) Page XII
(21) Page XIII
(22) Page XIV
(23) Page XV
(24) Page XVI
(25) Page XVII
(26) Page XVIII
(27) Page XIX
(28) Page XX
(29) Page XXI
(30) Page XXII
(31) Page XXIII
(32) Page XXIV
(33) Page 1
(34) Page 2
(35) Page 3
(36) Page 4
(37) Page 5
(38) Page 6
(39) Page 7
(40) Page 8
(41) Page 9
(42) Page 10
(43) Page 11
(44) Page 12
(45) Page 13
(46) Page 14
(47) Page 15
(48) Page 16
(49) Page 17
(50) Page 18
(51) Page 19
(52) Page 20
(53) Page 21
(54) Page 22
(55) Page 23
(56) Page 24
(57) Page 25
(58) Page 26
(59) Page 27
(60) Page 28
(61) Page 29
(62) Page 30
(63) Page 31
(64) Page 32
(65) Page 33
(66) Page 34
(67) Page 35
(68) Page 36
(69) Page 37
(70) Page 38
(71) Page 39
(72) Page 40
(73) Page 41
(74) Page 42
(75) Page 43
(76) Page 44
(77) Page 45
(78) Page 46
(79) Page 47
(80) Page 48
(81) Page 49
(82) Page 50
(83) Page 51
(84) Page 52
(85) Page 53
(86) Page 54
(87) Page 55
(88) Page 56
(89) Page 57
(90) Page 58
(91) Page 59
(92) Page 60
(93) Page 61
(94) Page 62
(95) Page 63
(96) Page 64
(97) Page 65
(98) Page 66
(99) Page 67
(100) Page 68
(101) Page 69
(102) Page 70
(103) Page 71
(104) Page 72
(105) Page 73
(106) Page 74
(107) Page 75
(108) Page 76
(109) Page 77
(110) Page 78
(111) Page 79
(112) Page 80
(113) Page 81
(114) Page 82
(115) Page 83
(116) Page 84
(117) Page 85
(118) Page 86
(119) Page 87
(120) Page 88
(121) Page 89
(122) Page 90
(123) Page 91
(124) Page 92
(125) Page 93
(126) Page 94
(127) Page 95
(128) Page 96
(129) Page 97
(130) Page 98
(131) Page 99
(132) Page 100
(133) Page 101
(134) Page 102
(135) Page 103
(136) Page 104
(137) Page 105
(138) Page 106
(139) Page 107
(140) Page 108
(141) Page 109
(142) Page 110
(143) Page 111
(144) Page 112
(145) Page 113
(146) Page 114
(147) Page 115
(148) Page 116
(149) Page 117
(150) Page 118
(151) Page 119
(152) Page 120
(153) Page 121
(154) Page 122
(155) Page 123
(156) Page 124
(157) Page 125
(158) Page 126
(159) Page 127
(160) Page 128
(161) Page 129
(162) Page 130
(163) Page 131
(164) Page 132
(165) Page 133
(166) Page 134
(167) Page 135
(168) Page 136
(169) Page 137
(170) Page 138
(171) Page 139
(172) Page 140
(173) Page 141
(174) Page 142
(175) Page 143
(176) Page 144
(177) Page 145
(178) Page 146
(179) Page 147
(180) Page 148
(181) Page 149
(182) Page 150
(183) Page 151
(184) Page 152
(185) Page 153
(186) Page 154
(187) Page 155
(188) Page 156
(189) Page 157
(190) Page 158
(191) Page 159
(192) Page 160
(193) Page 161
(194) Page 162
(195) Page 163
(196) Page 164
(197) Page 165
(198) Page 166
(199) Page 167
(200) Page 168
(201) Page 169
(202) Page 170
(203) Page 171
(204) Page 172
(205) Page 173
(206) Page 174
(207) Page 175
(208) Page 176
(209) Page 177
(210) Page 178
(211) Page 179
(212) Page 180
(213) Page 181
(214) Page 182
(215) Page 183
(216) Page 184
(217) Page 185
(218) Page 186
(219) Page 187
(220) Page 188
(221) Page 189
(222) Page 190
(223) Page 191
(224) Page 192
(225) Page 193
(226) Page 194
(227) Page 195
(228) Page 196
(229) Page 197
(230) Page 198
(231) Page 199
(232) Page 200
(233) Page 201
(234) Page 202
(235) Page 203
(236) Page 204
(237) Page 205
(238) Page 206
(239) Page 207
(240) Page 208
(241) Page 209
(242) Page 210
(243) Page 211
(244) Page 212
(245) Page 213
(246) Page 214
(247) Page 215
(248) Page 216
(249) Page 217
(250) Page 218
(251) Page 219
(252) Page 220
(253) Page 221
(254) Page 222
(255) Page 223
(256) Page 224
(257) Page 225
(258) Page 226
(259) Page 227
(260) Page 228
(261) Page 229
(262) Page 230
(263) Page 231
(264) Page 232
(265) Page 233
(266) Page 234
(267) Page 235
(268) Page 236
(269) Page 237
(270) Page 238
(271) Page 239
(272) Page 240
(273) Page 241
(274) Page 242
(275) Page 243
(276) Page 244
(277) Page 245
(278) Page 246
(279) Page 247
(280) Page 248
(281) Page 249
(282) Page 250
(283) Page 251
(284) Page 252
(285) Page 253
(286) Page 254
(287) Page 255
(288) Page 256
(289) Page 257
(290) Page 258
(291) Page 259
(292) Page 260
(293) Page 261
(294) Page 262
(295) Page 263
(296) Page 264
(297) Page 265
(298) Page 266
(299) Page 267
(300) Page 268
(301) Page 269
(302) Page 270
(303) Page 271
(304) Page 272
(305) Page 273
(306) Page 274
(307) Page 275
(308) Page 276
(309) Page 277
(310) Page 278
(311) Page 279
(312) Page 280
(313) Page 281
(314) Page 282
(315) Page 283
(316) Page 284
(317) Page 285
(318) Page 286
(319) Page 287
(320) Page 288
(321) Page 289
(322) Page 290
(323) Page 291
(324) Page 292
(325) Page 293
(326) Page 294
(327) Page 295
(328) Page 296
(329) Page 297
(330) Page 298
(331) Page 299
(332) Page 300
(333) Page 301
(334) Page 302
(335) Page 303
(336) Page 304
(337) Page 305
(338) Page 306
(339) Page 307
(340) Page 308
(341) Page 309
(342) Page 310
(343) Page 311
(344) Page 312
(345) Page 313
(346) Page 314
(347) Page 315
(348) Page 316
(349) Page 317
(350) Page 318
(351) Page 319
(352) Page 320
(353) Page 321
(354) Page 322
(355) Page 323
(356) Page 324
(357) Page 325
(358) Page 326
(359) Page 327
(360) Page 328
(361) Rear Flyleaf
(362) Rear Flyleaf
(363) Rear Flyleaf
(364) Rear Flyleaf
(365) Rear Flyleaf
(366) Rear Flyleaf
(367) Rear Board
(368) Rear Board
(369) Spine
(370) Fore Edge
(371) Scale
(372) Color Palette
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Flyleaf
(6) Front Flyleaf
(7) Front Flyleaf
(8) Front Flyleaf
(9) Page I
(10) Page II
(11) Page III
(12) Page IV
(13) Page V
(14) Page VI
(15) Page VII
(16) Page VIII
(17) Page IX
(18) Page X
(19) Page XI
(20) Page XII
(21) Page XIII
(22) Page XIV
(23) Page XV
(24) Page XVI
(25) Page XVII
(26) Page XVIII
(27) Page XIX
(28) Page XX
(29) Page XXI
(30) Page XXII
(31) Page XXIII
(32) Page XXIV
(33) Page 1
(34) Page 2
(35) Page 3
(36) Page 4
(37) Page 5
(38) Page 6
(39) Page 7
(40) Page 8
(41) Page 9
(42) Page 10
(43) Page 11
(44) Page 12
(45) Page 13
(46) Page 14
(47) Page 15
(48) Page 16
(49) Page 17
(50) Page 18
(51) Page 19
(52) Page 20
(53) Page 21
(54) Page 22
(55) Page 23
(56) Page 24
(57) Page 25
(58) Page 26
(59) Page 27
(60) Page 28
(61) Page 29
(62) Page 30
(63) Page 31
(64) Page 32
(65) Page 33
(66) Page 34
(67) Page 35
(68) Page 36
(69) Page 37
(70) Page 38
(71) Page 39
(72) Page 40
(73) Page 41
(74) Page 42
(75) Page 43
(76) Page 44
(77) Page 45
(78) Page 46
(79) Page 47
(80) Page 48
(81) Page 49
(82) Page 50
(83) Page 51
(84) Page 52
(85) Page 53
(86) Page 54
(87) Page 55
(88) Page 56
(89) Page 57
(90) Page 58
(91) Page 59
(92) Page 60
(93) Page 61
(94) Page 62
(95) Page 63
(96) Page 64
(97) Page 65
(98) Page 66
(99) Page 67
(100) Page 68
(101) Page 69
(102) Page 70
(103) Page 71
(104) Page 72
(105) Page 73
(106) Page 74
(107) Page 75
(108) Page 76
(109) Page 77
(110) Page 78
(111) Page 79
(112) Page 80
(113) Page 81
(114) Page 82
(115) Page 83
(116) Page 84
(117) Page 85
(118) Page 86
(119) Page 87
(120) Page 88
(121) Page 89
(122) Page 90
(123) Page 91
(124) Page 92
(125) Page 93
(126) Page 94
(127) Page 95
(128) Page 96
(129) Page 97
(130) Page 98
(131) Page 99
(132) Page 100
(133) Page 101
(134) Page 102
(135) Page 103
(136) Page 104
(137) Page 105
(138) Page 106
(139) Page 107
(140) Page 108
(141) Page 109
(142) Page 110
(143) Page 111
(144) Page 112
(145) Page 113
(146) Page 114
(147) Page 115
(148) Page 116
(149) Page 117
(150) Page 118
(151) Page 119
(152) Page 120
(153) Page 121
(154) Page 122
(155) Page 123
(156) Page 124
(157) Page 125
(158) Page 126
(159) Page 127
(160) Page 128
(161) Page 129
(162) Page 130
(163) Page 131
(164) Page 132
(165) Page 133
(166) Page 134
(167) Page 135
(168) Page 136
(169) Page 137
(170) Page 138
(171) Page 139
(172) Page 140
(173) Page 141
(174) Page 142
(175) Page 143
(176) Page 144
(177) Page 145
(178) Page 146
(179) Page 147
(180) Page 148
(181) Page 149
(182) Page 150
(183) Page 151
(184) Page 152
(185) Page 153
(186) Page 154
(187) Page 155
(188) Page 156
(189) Page 157
(190) Page 158
(191) Page 159
(192) Page 160
(193) Page 161
(194) Page 162
(195) Page 163
(196) Page 164
(197) Page 165
(198) Page 166
(199) Page 167
(200) Page 168
(201) Page 169
(202) Page 170
(203) Page 171
(204) Page 172
(205) Page 173
(206) Page 174
(207) Page 175
(208) Page 176
(209) Page 177
(210) Page 178
(211) Page 179
(212) Page 180
(213) Page 181
(214) Page 182
(215) Page 183
(216) Page 184
(217) Page 185
(218) Page 186
(219) Page 187
(220) Page 188
(221) Page 189
(222) Page 190
(223) Page 191
(224) Page 192
(225) Page 193
(226) Page 194
(227) Page 195
(228) Page 196
(229) Page 197
(230) Page 198
(231) Page 199
(232) Page 200
(233) Page 201
(234) Page 202
(235) Page 203
(236) Page 204
(237) Page 205
(238) Page 206
(239) Page 207
(240) Page 208
(241) Page 209
(242) Page 210
(243) Page 211
(244) Page 212
(245) Page 213
(246) Page 214
(247) Page 215
(248) Page 216
(249) Page 217
(250) Page 218
(251) Page 219
(252) Page 220
(253) Page 221
(254) Page 222
(255) Page 223
(256) Page 224
(257) Page 225
(258) Page 226
(259) Page 227
(260) Page 228
(261) Page 229
(262) Page 230
(263) Page 231
(264) Page 232
(265) Page 233
(266) Page 234
(267) Page 235
(268) Page 236
(269) Page 237
(270) Page 238
(271) Page 239
(272) Page 240
(273) Page 241
(274) Page 242
(275) Page 243
(276) Page 244
(277) Page 245
(278) Page 246
(279) Page 247
(280) Page 248
(281) Page 249
(282) Page 250
(283) Page 251
(284) Page 252
(285) Page 253
(286) Page 254
(287) Page 255
(288) Page 256
(289) Page 257
(290) Page 258
(291) Page 259
(292) Page 260
(293) Page 261
(294) Page 262
(295) Page 263
(296) Page 264
(297) Page 265
(298) Page 266
(299) Page 267
(300) Page 268
(301) Page 269
(302) Page 270
(303) Page 271
(304) Page 272
(305) Page 273
(306) Page 274
(307) Page 275
(308) Page 276
(309) Page 277
(310) Page 278
(311) Page 279
(312) Page 280
(313) Page 281
(314) Page 282
(315) Page 283
(316) Page 284
(317) Page 285
(318) Page 286
(319) Page 287
(320) Page 288
(321) Page 289
(322) Page 290
(323) Page 291
(324) Page 292
(325) Page 293
(326) Page 294
(327) Page 295
(328) Page 296
(329) Page 297
(330) Page 298
(331) Page 299
(332) Page 300
(333) Page 301
(334) Page 302
(335) Page 303
(336) Page 304
(337) Page 305
(338) Page 306
(339) Page 307
(340) Page 308
(341) Page 309
(342) Page 310
(343) Page 311
(344) Page 312
(345) Page 313
(346) Page 314
(347) Page 315
(348) Page 316
(349) Page 317
(350) Page 318
(351) Page 319
(352) Page 320
(353) Page 321
(354) Page 322
(355) Page 323
(356) Page 324
(357) Page 325
(358) Page 326
(359) Page 327
(360) Page 328
(361) Rear Flyleaf
(362) Rear Flyleaf
(363) Rear Flyleaf
(364) Rear Flyleaf
(365) Rear Flyleaf
(366) Rear Flyleaf
(367) Rear Board
(368) Rear Board
(369) Spine
(370) Fore Edge
(371) Scale
(372) Color Palette