Sumarið 1787 var högum Hólaskóla svo komið, að allur viðbúnaður var til reiðu til að taka við fullri nemendatölu næsta vetur. En lengur naut ekki við forsjár Árna biskups, því að hann andaðist 5. júlí 1787, aðeins 46 ára gamall. Hann var mikill starfsmaður, þrátt fyrir heilsuleysi sitt, og ýmsu góðu kom hann til leiðar þau fáu ár, sem hann sat á biskups- stóli. Naut verka hans og nýmæla við skólann, þar til hann var niður lagður. Þótt úr rættist um skólahald á Hólum eftir Móðuharðindin, var vegur hins forna Hóla- skóla lítill hin síðustu ár. Hinn 12. desember 1799 var skipuð nefnd til að íhuga skólamál og dómsmál á íslandi. Sátu í nefndinni Stefán Þórarinsson, amtmaður á Möðruvöllum, sonur Þórarins á Grund, Magnús Stephensen, dómstjóri og konferensráð í Viðey, Grímur Thorkelín, leyndarskjalavörður í Kaup- mannahöfn, einn glæsilegasti lærdómsmaður íslenskur á ofanverðri 18. öld, og Joakim Christian Vibe amtmaður. (Sjá Sögu íslend- ingaVII 118-119) I skólamálinu klofnaði nefndin í tvennt. Magnús Stephensen og Vibe amtmaður lögðu til að sameina Hólavallarskóla og hinn forna Hólaskóla í einn latínuskóla í Reykjavík, en Stefán amtmaður og Grímur Thorkelín vildu hafa skólana tvo, annan í Reykjavík og hinn á Akureyri. Mun það vera í fyrsta skipti sem opinberlega er um það rætt að setja á stofn lærðan skóla á Akureyri. Hagsýni og sparsemi í anda raunsæis og upplýsingar réðu afstöðu Magnúsar og Vibes, sem auk þess vildu spara landsstjórninni og konungi fé. Stefán amtmaður og Grímur töldu hins vegar áhættusamt og óráðlegt að svipta Norðlendinga skóla og hafa aðeins einn skóla og neyða alla til að senda börn sín til náms í dýrasta stað landsins, eins og þá var talað um. Magnús Stephensen dómstjóri og Vibe amtmaður höfðu sigur í þessu máli. Með konungsbréfi 2. október 1801 til þeirra Ólafs Stephensens stiftamtmanns og Geirs biskups Vídalíns voru biskupsdómur og latínuskóli að Hólum niður lagðir. Eftirleiðis skyldi aðeins vera einn biskup og einn latínuskóli á íslandi. Biskup Skálholtsstiftis skyldi vera biskupinn yfir fslandi og norðlenskir námsmenn skyldu eftirleiðis sækja skóla til Reykjavíkur. Ekkert fékkst í staðinn, ekki einu sinni hinn lítilfjör- legasti barnaskóli fyrir norðan land. Magnús Stephensen vann þann sigur, að honum tókst að fækka einu höfuðvígi menningar vorrar á þeirri tíð, án þess að bæta annað eða hlaða nýtt í staðinn. Fór svo, að flytja varð skólann sameinaða úr Reykjavík tveimur ár- um síðar og að Bessastöðum. Engar umbætur voru gerðar á kennslugreinum, meðan skólinn sat í Reykjavík. Jóhannes Sigfússon segir [í ritgerð sinni Um flutning latinuskólanna í IÐUNNI VIII 178-188], að telja megi „um hálfa öld, þangað til skólinn kemst í nokkuð svipað horf því, sem Magnús Stephensen hafði hugsað sér. (Sigurður Guðmundsson Norðlenzki skólinn 49) Þegar ákveðið hafði verið að leggja niður biskupsstól og skóla á Hólum, var tekið til að selja allar eignir staðarins. Á næstu misserum voru seldar á fjórða hundrað jarðir, sem höfðu verið í eigu biskupsstólsins um margar aldir, allur búpeningur og öll réttindi, þar á meðal rekaítök víða um land, allt var selt. Sjálft biskupssetrið var selt. Hóladómkirkja, eitt fyrsta steinhús, sem reist hafði verið á landi hér, gleymdist hins vegar í þessu sölu- braski. Hún stóð nú í Hólagarði öllu rúin, eigandalaus, eignalaus og fjárhaldsmanns- laus og var í einni svipan orðin munaðarleys- ingi og ómagi. Jón Sigurðsson segir, að ákafi manna fyrir norðan hafi verið svo mikill, að þeir seldu jarðir sem aðrir áttu. (Ný Félagsrit II 130-131) Páll Hjálmarsson, síðasti skólameistari á Hólum, og Gísli Jónsson, samkennari hans, keyptu Hólastað saman árið 1803, og bjuggu þar báðir um tíma. Árið 1810 létu þeir rífa Auðunarstofu, „ok skorti hana þá fáa vetr á 500, frá því er hún var sett, ok var enn stædileg vel [...] þeir seldu engan stokk minna en á 3 dali, ok eptir því var önnur vidarsala þeirra, því þeir rúdu mjök Hóla, ok búnadist ei at heldr, var ok lítid samþykki med þeim, nema í því, at vilja eigna sér afrétt- ina, en þar hafdi Gísli lagzt á móti medan Stephán amt- madr Þórarinsson átti Hóla ok hafdi hreift því; hvergi fékkst þá nálega vidarsala betri, ok hvergi vidrinn at kalla en gángpenínga skorti, ok gjördist nú all-eydilegt á Hól- um.“ (Árbækur Espólíns XII 46) í umræðum á Alþingi árið 1909 um frum- varp til laga um endurreisn Hólabiskups- dæmis mælti Jón Þorkelsson landsskjala- vörður: Það þarf ekki mikið að rýna í bækur og skjöl frá árunum eftir 1800 til þess að sjá það, hvílíkur harmur var þá í Norðurlandi, sem og var að vonum, er Norðlend- ingar höfðu nú í einu mist biskupsstólinn, skólann og prentsmiðjuna. Og það er átakanlegt að heyra orð margra gamalla Skagfirðinga þá, þeir geta varla ógrát- andi minst á þessar aðfarir. Manni verður nær á að klökna við orð þeirra. (Alþt 1909 B II 1155) Vorið 1802 voru brautskráðir síðustu stúdentar frá Hólaskóla, fimm talsins. Þeirra á meðal var Hallgrímur Scheving, sem varð kennari á Bessastöðum 1810 eftir mikinn lærdómsframa í Kaupmannahöfn. 1817 varð hann síðan doktor í heimspeki við Kaup- mannahafnarháskóla og 1846 yfirkennari við Lærða skólann í Reykjavík. Hallgrímur var

(1) Band
(2) Band
(3) Saurblað
(4) Saurblað
(5) Saurblað
(6) Saurblað
(7) Saurblað
(8) Saurblað
(9) Blaðsíða I
(10) Blaðsíða II
(11) Blaðsíða III
(12) Blaðsíða IV
(13) Blaðsíða V
(14) Blaðsíða VI
(15) Blaðsíða VII
(16) Blaðsíða VIII
(17) Blaðsíða IX
(18) Blaðsíða X
(19) Blaðsíða XI
(20) Blaðsíða XII
(21) Blaðsíða XIII
(22) Blaðsíða XIV
(23) Blaðsíða XV
(24) Blaðsíða XVI
(25) Blaðsíða XVII
(26) Blaðsíða XVIII
(27) Blaðsíða XIX
(28) Blaðsíða XX
(29) Blaðsíða XXI
(30) Blaðsíða XXII
(31) Blaðsíða XXIII
(32) Blaðsíða XXIV
(33) Blaðsíða 1
(34) Blaðsíða 2
(35) Blaðsíða 3
(36) Blaðsíða 4
(37) Blaðsíða 5
(38) Blaðsíða 6
(39) Blaðsíða 7
(40) Blaðsíða 8
(41) Blaðsíða 9
(42) Blaðsíða 10
(43) Blaðsíða 11
(44) Blaðsíða 12
(45) Blaðsíða 13
(46) Blaðsíða 14
(47) Blaðsíða 15
(48) Blaðsíða 16
(49) Blaðsíða 17
(50) Blaðsíða 18
(51) Blaðsíða 19
(52) Blaðsíða 20
(53) Blaðsíða 21
(54) Blaðsíða 22
(55) Blaðsíða 23
(56) Blaðsíða 24
(57) Blaðsíða 25
(58) Blaðsíða 26
(59) Blaðsíða 27
(60) Blaðsíða 28
(61) Blaðsíða 29
(62) Blaðsíða 30
(63) Blaðsíða 31
(64) Blaðsíða 32
(65) Blaðsíða 33
(66) Blaðsíða 34
(67) Blaðsíða 35
(68) Blaðsíða 36
(69) Blaðsíða 37
(70) Blaðsíða 38
(71) Blaðsíða 39
(72) Blaðsíða 40
(73) Blaðsíða 41
(74) Blaðsíða 42
(75) Blaðsíða 43
(76) Blaðsíða 44
(77) Blaðsíða 45
(78) Blaðsíða 46
(79) Blaðsíða 47
(80) Blaðsíða 48
(81) Blaðsíða 49
(82) Blaðsíða 50
(83) Blaðsíða 51
(84) Blaðsíða 52
(85) Blaðsíða 53
(86) Blaðsíða 54
(87) Blaðsíða 55
(88) Blaðsíða 56
(89) Blaðsíða 57
(90) Blaðsíða 58
(91) Blaðsíða 59
(92) Blaðsíða 60
(93) Blaðsíða 61
(94) Blaðsíða 62
(95) Blaðsíða 63
(96) Blaðsíða 64
(97) Blaðsíða 65
(98) Blaðsíða 66
(99) Blaðsíða 67
(100) Blaðsíða 68
(101) Blaðsíða 69
(102) Blaðsíða 70
(103) Blaðsíða 71
(104) Blaðsíða 72
(105) Blaðsíða 73
(106) Blaðsíða 74
(107) Blaðsíða 75
(108) Blaðsíða 76
(109) Blaðsíða 77
(110) Blaðsíða 78
(111) Blaðsíða 79
(112) Blaðsíða 80
(113) Blaðsíða 81
(114) Blaðsíða 82
(115) Blaðsíða 83
(116) Blaðsíða 84
(117) Blaðsíða 85
(118) Blaðsíða 86
(119) Blaðsíða 87
(120) Blaðsíða 88
(121) Blaðsíða 89
(122) Blaðsíða 90
(123) Blaðsíða 91
(124) Blaðsíða 92
(125) Blaðsíða 93
(126) Blaðsíða 94
(127) Blaðsíða 95
(128) Blaðsíða 96
(129) Blaðsíða 97
(130) Blaðsíða 98
(131) Blaðsíða 99
(132) Blaðsíða 100
(133) Blaðsíða 101
(134) Blaðsíða 102
(135) Blaðsíða 103
(136) Blaðsíða 104
(137) Blaðsíða 105
(138) Blaðsíða 106
(139) Blaðsíða 107
(140) Blaðsíða 108
(141) Blaðsíða 109
(142) Blaðsíða 110
(143) Blaðsíða 111
(144) Blaðsíða 112
(145) Blaðsíða 113
(146) Blaðsíða 114
(147) Blaðsíða 115
(148) Blaðsíða 116
(149) Blaðsíða 117
(150) Blaðsíða 118
(151) Blaðsíða 119
(152) Blaðsíða 120
(153) Blaðsíða 121
(154) Blaðsíða 122
(155) Blaðsíða 123
(156) Blaðsíða 124
(157) Blaðsíða 125
(158) Blaðsíða 126
(159) Blaðsíða 127
(160) Blaðsíða 128
(161) Blaðsíða 129
(162) Blaðsíða 130
(163) Blaðsíða 131
(164) Blaðsíða 132
(165) Blaðsíða 133
(166) Blaðsíða 134
(167) Blaðsíða 135
(168) Blaðsíða 136
(169) Blaðsíða 137
(170) Blaðsíða 138
(171) Blaðsíða 139
(172) Blaðsíða 140
(173) Blaðsíða 141
(174) Blaðsíða 142
(175) Blaðsíða 143
(176) Blaðsíða 144
(177) Blaðsíða 145
(178) Blaðsíða 146
(179) Blaðsíða 147
(180) Blaðsíða 148
(181) Blaðsíða 149
(182) Blaðsíða 150
(183) Blaðsíða 151
(184) Blaðsíða 152
(185) Blaðsíða 153
(186) Blaðsíða 154
(187) Blaðsíða 155
(188) Blaðsíða 156
(189) Blaðsíða 157
(190) Blaðsíða 158
(191) Blaðsíða 159
(192) Blaðsíða 160
(193) Blaðsíða 161
(194) Blaðsíða 162
(195) Blaðsíða 163
(196) Blaðsíða 164
(197) Blaðsíða 165
(198) Blaðsíða 166
(199) Blaðsíða 167
(200) Blaðsíða 168
(201) Blaðsíða 169
(202) Blaðsíða 170
(203) Blaðsíða 171
(204) Blaðsíða 172
(205) Blaðsíða 173
(206) Blaðsíða 174
(207) Blaðsíða 175
(208) Blaðsíða 176
(209) Blaðsíða 177
(210) Blaðsíða 178
(211) Blaðsíða 179
(212) Blaðsíða 180
(213) Blaðsíða 181
(214) Blaðsíða 182
(215) Blaðsíða 183
(216) Blaðsíða 184
(217) Blaðsíða 185
(218) Blaðsíða 186
(219) Blaðsíða 187
(220) Blaðsíða 188
(221) Blaðsíða 189
(222) Blaðsíða 190
(223) Blaðsíða 191
(224) Blaðsíða 192
(225) Blaðsíða 193
(226) Blaðsíða 194
(227) Blaðsíða 195
(228) Blaðsíða 196
(229) Blaðsíða 197
(230) Blaðsíða 198
(231) Blaðsíða 199
(232) Blaðsíða 200
(233) Blaðsíða 201
(234) Blaðsíða 202
(235) Blaðsíða 203
(236) Blaðsíða 204
(237) Blaðsíða 205
(238) Blaðsíða 206
(239) Blaðsíða 207
(240) Blaðsíða 208
(241) Blaðsíða 209
(242) Blaðsíða 210
(243) Blaðsíða 211
(244) Blaðsíða 212
(245) Blaðsíða 213
(246) Blaðsíða 214
(247) Blaðsíða 215
(248) Blaðsíða 216
(249) Blaðsíða 217
(250) Blaðsíða 218
(251) Blaðsíða 219
(252) Blaðsíða 220
(253) Blaðsíða 221
(254) Blaðsíða 222
(255) Blaðsíða 223
(256) Blaðsíða 224
(257) Blaðsíða 225
(258) Blaðsíða 226
(259) Blaðsíða 227
(260) Blaðsíða 228
(261) Blaðsíða 229
(262) Blaðsíða 230
(263) Blaðsíða 231
(264) Blaðsíða 232
(265) Blaðsíða 233
(266) Blaðsíða 234
(267) Blaðsíða 235
(268) Blaðsíða 236
(269) Blaðsíða 237
(270) Blaðsíða 238
(271) Blaðsíða 239
(272) Blaðsíða 240
(273) Blaðsíða 241
(274) Blaðsíða 242
(275) Blaðsíða 243
(276) Blaðsíða 244
(277) Blaðsíða 245
(278) Blaðsíða 246
(279) Blaðsíða 247
(280) Blaðsíða 248
(281) Blaðsíða 249
(282) Blaðsíða 250
(283) Blaðsíða 251
(284) Blaðsíða 252
(285) Blaðsíða 253
(286) Blaðsíða 254
(287) Blaðsíða 255
(288) Blaðsíða 256
(289) Blaðsíða 257
(290) Blaðsíða 258
(291) Blaðsíða 259
(292) Blaðsíða 260
(293) Blaðsíða 261
(294) Blaðsíða 262
(295) Blaðsíða 263
(296) Blaðsíða 264
(297) Blaðsíða 265
(298) Blaðsíða 266
(299) Blaðsíða 267
(300) Blaðsíða 268
(301) Blaðsíða 269
(302) Blaðsíða 270
(303) Blaðsíða 271
(304) Blaðsíða 272
(305) Blaðsíða 273
(306) Blaðsíða 274
(307) Blaðsíða 275
(308) Blaðsíða 276
(309) Blaðsíða 277
(310) Blaðsíða 278
(311) Blaðsíða 279
(312) Blaðsíða 280
(313) Blaðsíða 281
(314) Blaðsíða 282
(315) Blaðsíða 283
(316) Blaðsíða 284
(317) Blaðsíða 285
(318) Blaðsíða 286
(319) Blaðsíða 287
(320) Blaðsíða 288
(321) Blaðsíða 289
(322) Blaðsíða 290
(323) Blaðsíða 291
(324) Blaðsíða 292
(325) Blaðsíða 293
(326) Blaðsíða 294
(327) Blaðsíða 295
(328) Blaðsíða 296
(329) Blaðsíða 297
(330) Blaðsíða 298
(331) Blaðsíða 299
(332) Blaðsíða 300
(333) Blaðsíða 301
(334) Blaðsíða 302
(335) Blaðsíða 303
(336) Blaðsíða 304
(337) Blaðsíða 305
(338) Blaðsíða 306
(339) Blaðsíða 307
(340) Blaðsíða 308
(341) Blaðsíða 309
(342) Blaðsíða 310
(343) Blaðsíða 311
(344) Blaðsíða 312
(345) Blaðsíða 313
(346) Blaðsíða 314
(347) Blaðsíða 315
(348) Blaðsíða 316
(349) Blaðsíða 317
(350) Blaðsíða 318
(351) Blaðsíða 319
(352) Blaðsíða 320
(353) Blaðsíða 321
(354) Blaðsíða 322
(355) Blaðsíða 323
(356) Blaðsíða 324
(357) Blaðsíða 325
(358) Blaðsíða 326
(359) Blaðsíða 327
(360) Blaðsíða 328
(361) Saurblað
(362) Saurblað
(363) Saurblað
(364) Saurblað
(365) Saurblað
(366) Saurblað
(367) Band
(368) Band
(369) Kjölur
(370) Framsnið
(371) Kvarði
(372) Litaspjald