sem höfðu orðið að sjá á bak bæði biskups- stóli, prentverki og skóla hálfri öld áður. Breytingar höfðu orðið á högum þjóðarinnar þessi ár, svo og búsetu. Vísir að bæjum hafði vaxið um landið, og Hólar voru ekki lengur í þjóðbraut. Höfuðstaður Norðlendinga var þá á Möðruvöllum, sem sérstaklega eru nefndir í tillögunni. Einn nefndarmanna í Skagafirði, og sá sem ráðið hefur miklu um tillögugerð- ina, var Lárus sýslumaður Thorarensen, er þá bjó að Enni á Höfðaströnd. Hann var sonur Stefáns amtmanns Þórarinssonar og sjálfur fæddur á Möðruvöllum í Hörgárdal. Veturinn 1849 til 1850 hófu Eyfirðingar samtök um að koma að nýju á fót prentsmiðju á Norðurlandi og skyldi hún stofnuð á Akur- eyri. Aðalhvatamaður að stofnun prent- smiðjunnar var Björn Jónsson (1802-1886). Kom prentsmiðjan til Akureyrar sumarið 1852 og tók til starfa eftir nýár 1853. í árs- byrjun 1853 kom út fyrsta blaðið á Akureyri, Norðri. (Saga Akureyrar 57-59) í fyrsta og öðru tölublaði af Norðra er í ávarpsgrein rætt um menntun þjóðarinnar og þarfir. Er vikið að afnámi skóla, biskupsstóls og prentsmiðju úr Norðurlandi og á það minnst, hversu mikill missir og söknuður það hafi verið mönnum og lítils hafi Norðlend- ingar fengið að njóta í staðinn. Sé jafnvel örðugt Norðlendingum að fá á prent í sunn- lenskum blöðum smágrein og hafi sjaldan legið laust að fá það. Síðan segir: Þetta og annað þvíumlíkt var það, sem meðal annars kom Norðlendingum til að vilja reyna að eignast á ný eitthvað af hinum mistu og sðknuðu mentunar meðöl- um; og þó vjer höldum að sú hefði verið hin almennasta ósk, að fyrst yrði reistur skóli hjer norðanlanz, þá sáu menn, að stofnun hans hlutu að verða samfara mikil og margbrotin umsvif, og ærinn kostnaður, og líklega margra ára undirbúnaður; hversvegna menn rjeðu held- ur af að byrja á stofnun prentsmiðjunnar, er hlutaðeg- endur sjálfir gætu ráðið. Þótti það heldur ekki ólíklegt, að hún kynni að geta greitt veg öðrum stærri fyrirtækjum, ef hún kæmist upp. (Norðri 1853 2) Eitt þeirra fyrirtœkja, sem blaðið nefnir, er án efa skóli á Norðurlandi. Með þessu kemst skriður á endurreisn skóla á Norðurlandi. Víða má finna þess merki næstu ár að Norðlendingar hugsa nú sterklega til að fá skóla að nýju. Margt skorti að vísu enn, bæði á Akureyri og víðar. í Norðra þetta ár segir til að mynda frá því, að á Akureyri vanti kirkju, barnaskóla, spitala, gestgjafahús og ennfremur byggingar- og túnstæði, byggingarnefnd, vökumann, lög- reglustjórn og kaupstaðarréttindi. Árið 1856 tók við ritstjórn Norðra Sveinn Skúlason cand. phil., sem seinna varð þing- maður og að lokum prestur, fyrst að Staðar- bakka í Miðfirði og síðast í Kirkjubæ í Hró- arstungu. Sveinn Skúlason var merkur maður á sinni tíð og gaf gaum mörgum menningar- og umbótamálum. Meðal annars ritaði hann allmikið um skólamál og kemur hann mjög við endurreisn hins norðlenska skóla. Á fyrsta ritstjómarári sínu birti hann þegar nokkrar greinar um skólamál, meðal annars grein Um undirbúningsskóla á Norðurlandi. Vjer þurfum ekki að eyða mörgum orðum til að segja skólasögu vora Islendinga, því þetta efni er svo ágætlega úthstað í öðru ári Nýrra Fjelagsrita, að vjer höfum þar engu við að bæta, og vjer vonum, að flestir lesendur vorir hafi kynnt sjer þessa fróðlegu ritgjörð. Tilgangur vor með línum þessum er einungis að leiða athygli Norðlendinga og Austfirðinga að því, hversu vel þeim nú er borgið með endurbót þeirri, sem skólinn í Reykjavík hefur fengið, og hversu auðvelt þeim sje að fá hlutdeild í henni, og að nota sjer þenna eina skóla svo sem þörf þeirra krefur. Vjer þurfum nú ekki að eyða mörgum orðum til að sýna og sanna hve, hart Norður og Austurland hefur orðið út undan við það að skólinn á Hólum var lagður niður. Afleiðingar þess hafa ekki komið glöggt í ljós fyr en nú síðan að skólinn var fluttur frá Bessastöðum til Reykjavíkur, og afleiðingarnar eru nú orðnar þær, að nú læra mjög fáir að norðan og austan, og að tala þeirra sem læra er einlægt að minnka, og það sýnist að svo muni fara smátt og smátt, að skólinn verði næstum einungis fyrir Reykjavík og næstu sveitirnar, því svo er orðið dýrt að lifa í Reykjavík, að það má telja óvinnandi verk að kosta þar pilt til lærdóms frá hinum fjærliggjandi stöðum á landinu. Þó að vjer nú fúslega viljum játa að skólinn hafi batnað síðan hin seinasta breyting var gjörð á honum að því leyti að fleira er kennt, og sumar vísindagreinir ef til vill vandlegar en áður, þá ætlum vjer, að margir sjeu oss samdóma í því, að flutningur skólans hafi verið oss Is- lendingum hinn óhollasti, og eitthvað hið versta, er gjört hefur verið í seinni tíð, síðan að skólarnir í Skálholti og Hólum voru lagðir niður og allt dregið suður. í hinum mikla endurbætta skóla í Reykjavík eru nú rúmir 30 lærisveinar, færri en nokkurn tíma voru á Bessastöðum seinustu árin, svo að til vandræða virðist horfa með tím- anum að fá menn í hin fáu embætti hjer á landi. Útlendir menn hafa allt til þessa borið það lof um oss Islendinga víða út um heim, að alþýða vor væri skyn- samari og menntaðri en í flestum öðrum löndum, og þetta hafa þeir gjört með rjettu. Þetta hefur nú komið til af því, að áður var svo auðvelt og kostnaðarlítið að leita sjer menntunar, að margir gjörðu það, og gátu gjört það einungis af vísindalöngun, og án þess að setja sjer em- bættisveginn fyrir mark og mið. Margir stúdentar hafa búið búi sínu sem bændur, og vakið með dæmi sínu og kenningu fróðleikslöngun hjá hinum bændunum og bændaefnunum, og prestarnir vörðu svo litlu til náms síns, að þeir ljetu sjer lynda hin tekjulitlu embætti sín, og voru sjálfir eins og bændurnir, þegar lærdómurinn var frá skilinn; og engri stjett er hið góða orð, sem alþýða vor hefur haft á sjer fyrir námfýsi og fróðleik, eins mikið að þakka eins og hinni fátæku prestastjett vorri, sem hefur lifað með alþýðunni í blíðu og stríðu, og haft við hin sömu kjör að búa. Þessu er nú allt öðruvísi háttað. Hinn venjulegi skóla- tími er nú 7 ár, og það er óhætt að fullyrða, að sá maður, sem senda vill son sinn til menntunar syðra hjer úr Norðurlandi, verði að kosta til þess, þegar ferðakostnað- ur og bókakaup eru með talin, 200 dölum á ári, eða 1400

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Flyleaf
(6) Front Flyleaf
(7) Front Flyleaf
(8) Front Flyleaf
(9) Page I
(10) Page II
(11) Page III
(12) Page IV
(13) Page V
(14) Page VI
(15) Page VII
(16) Page VIII
(17) Page IX
(18) Page X
(19) Page XI
(20) Page XII
(21) Page XIII
(22) Page XIV
(23) Page XV
(24) Page XVI
(25) Page XVII
(26) Page XVIII
(27) Page XIX
(28) Page XX
(29) Page XXI
(30) Page XXII
(31) Page XXIII
(32) Page XXIV
(33) Page 1
(34) Page 2
(35) Page 3
(36) Page 4
(37) Page 5
(38) Page 6
(39) Page 7
(40) Page 8
(41) Page 9
(42) Page 10
(43) Page 11
(44) Page 12
(45) Page 13
(46) Page 14
(47) Page 15
(48) Page 16
(49) Page 17
(50) Page 18
(51) Page 19
(52) Page 20
(53) Page 21
(54) Page 22
(55) Page 23
(56) Page 24
(57) Page 25
(58) Page 26
(59) Page 27
(60) Page 28
(61) Page 29
(62) Page 30
(63) Page 31
(64) Page 32
(65) Page 33
(66) Page 34
(67) Page 35
(68) Page 36
(69) Page 37
(70) Page 38
(71) Page 39
(72) Page 40
(73) Page 41
(74) Page 42
(75) Page 43
(76) Page 44
(77) Page 45
(78) Page 46
(79) Page 47
(80) Page 48
(81) Page 49
(82) Page 50
(83) Page 51
(84) Page 52
(85) Page 53
(86) Page 54
(87) Page 55
(88) Page 56
(89) Page 57
(90) Page 58
(91) Page 59
(92) Page 60
(93) Page 61
(94) Page 62
(95) Page 63
(96) Page 64
(97) Page 65
(98) Page 66
(99) Page 67
(100) Page 68
(101) Page 69
(102) Page 70
(103) Page 71
(104) Page 72
(105) Page 73
(106) Page 74
(107) Page 75
(108) Page 76
(109) Page 77
(110) Page 78
(111) Page 79
(112) Page 80
(113) Page 81
(114) Page 82
(115) Page 83
(116) Page 84
(117) Page 85
(118) Page 86
(119) Page 87
(120) Page 88
(121) Page 89
(122) Page 90
(123) Page 91
(124) Page 92
(125) Page 93
(126) Page 94
(127) Page 95
(128) Page 96
(129) Page 97
(130) Page 98
(131) Page 99
(132) Page 100
(133) Page 101
(134) Page 102
(135) Page 103
(136) Page 104
(137) Page 105
(138) Page 106
(139) Page 107
(140) Page 108
(141) Page 109
(142) Page 110
(143) Page 111
(144) Page 112
(145) Page 113
(146) Page 114
(147) Page 115
(148) Page 116
(149) Page 117
(150) Page 118
(151) Page 119
(152) Page 120
(153) Page 121
(154) Page 122
(155) Page 123
(156) Page 124
(157) Page 125
(158) Page 126
(159) Page 127
(160) Page 128
(161) Page 129
(162) Page 130
(163) Page 131
(164) Page 132
(165) Page 133
(166) Page 134
(167) Page 135
(168) Page 136
(169) Page 137
(170) Page 138
(171) Page 139
(172) Page 140
(173) Page 141
(174) Page 142
(175) Page 143
(176) Page 144
(177) Page 145
(178) Page 146
(179) Page 147
(180) Page 148
(181) Page 149
(182) Page 150
(183) Page 151
(184) Page 152
(185) Page 153
(186) Page 154
(187) Page 155
(188) Page 156
(189) Page 157
(190) Page 158
(191) Page 159
(192) Page 160
(193) Page 161
(194) Page 162
(195) Page 163
(196) Page 164
(197) Page 165
(198) Page 166
(199) Page 167
(200) Page 168
(201) Page 169
(202) Page 170
(203) Page 171
(204) Page 172
(205) Page 173
(206) Page 174
(207) Page 175
(208) Page 176
(209) Page 177
(210) Page 178
(211) Page 179
(212) Page 180
(213) Page 181
(214) Page 182
(215) Page 183
(216) Page 184
(217) Page 185
(218) Page 186
(219) Page 187
(220) Page 188
(221) Page 189
(222) Page 190
(223) Page 191
(224) Page 192
(225) Page 193
(226) Page 194
(227) Page 195
(228) Page 196
(229) Page 197
(230) Page 198
(231) Page 199
(232) Page 200
(233) Page 201
(234) Page 202
(235) Page 203
(236) Page 204
(237) Page 205
(238) Page 206
(239) Page 207
(240) Page 208
(241) Page 209
(242) Page 210
(243) Page 211
(244) Page 212
(245) Page 213
(246) Page 214
(247) Page 215
(248) Page 216
(249) Page 217
(250) Page 218
(251) Page 219
(252) Page 220
(253) Page 221
(254) Page 222
(255) Page 223
(256) Page 224
(257) Page 225
(258) Page 226
(259) Page 227
(260) Page 228
(261) Page 229
(262) Page 230
(263) Page 231
(264) Page 232
(265) Page 233
(266) Page 234
(267) Page 235
(268) Page 236
(269) Page 237
(270) Page 238
(271) Page 239
(272) Page 240
(273) Page 241
(274) Page 242
(275) Page 243
(276) Page 244
(277) Page 245
(278) Page 246
(279) Page 247
(280) Page 248
(281) Page 249
(282) Page 250
(283) Page 251
(284) Page 252
(285) Page 253
(286) Page 254
(287) Page 255
(288) Page 256
(289) Page 257
(290) Page 258
(291) Page 259
(292) Page 260
(293) Page 261
(294) Page 262
(295) Page 263
(296) Page 264
(297) Page 265
(298) Page 266
(299) Page 267
(300) Page 268
(301) Page 269
(302) Page 270
(303) Page 271
(304) Page 272
(305) Page 273
(306) Page 274
(307) Page 275
(308) Page 276
(309) Page 277
(310) Page 278
(311) Page 279
(312) Page 280
(313) Page 281
(314) Page 282
(315) Page 283
(316) Page 284
(317) Page 285
(318) Page 286
(319) Page 287
(320) Page 288
(321) Page 289
(322) Page 290
(323) Page 291
(324) Page 292
(325) Page 293
(326) Page 294
(327) Page 295
(328) Page 296
(329) Page 297
(330) Page 298
(331) Page 299
(332) Page 300
(333) Page 301
(334) Page 302
(335) Page 303
(336) Page 304
(337) Page 305
(338) Page 306
(339) Page 307
(340) Page 308
(341) Page 309
(342) Page 310
(343) Page 311
(344) Page 312
(345) Page 313
(346) Page 314
(347) Page 315
(348) Page 316
(349) Page 317
(350) Page 318
(351) Page 319
(352) Page 320
(353) Page 321
(354) Page 322
(355) Page 323
(356) Page 324
(357) Page 325
(358) Page 326
(359) Page 327
(360) Page 328
(361) Rear Flyleaf
(362) Rear Flyleaf
(363) Rear Flyleaf
(364) Rear Flyleaf
(365) Rear Flyleaf
(366) Rear Flyleaf
(367) Rear Board
(368) Rear Board
(369) Spine
(370) Fore Edge
(371) Scale
(372) Color Palette