Kortasafn Háskóla íslands 13 varð hann að láta sér nægja risskort kunn- ugra manna. Þrátt fyrir nokkra vankanta eru mælingar og uppdráttur Björns vís- indalegt afrek, einstætt í sinni röð, unnið við knappasta aðbúnað um fjármagn og jafnvel tækjakost. íslandskort Björns Gunnlaugssonar var undirstaða allra uppdrátta af landinu í meira en hálfa öld, og hlutverki þess var ekki lokið fyrr en 1944, þegar búið var að prenta í Kaupmannahöfn ný kort af landinu öllu eftir nýjum og fullkomnari mælingum. Til íslands bárust þau ekki fyrr en með skipagöngum frá Danmörku 1945, að síðari heimsstyrjöldinni lokinni. Ef litið er yfir árin fram til aldamóta, kemur þó í ljós, að töluvert var unnið og nokkrum árangri náð. Strandmælingunum var vart lokið, þegar Lovenorn hóf baráttu fyrir framhaldi þeirra og auknum sjómæl- ingum. Honum var ljóst, að áfanginn, sem náðst hafði var aðeins undirstaða, sem framtíðin yrði að hlaða ofan á. ítrekaðar tilraunir hans, að verkinu yrði haldið áfram, og fjárbeiðnir til framkvæmda hlutu engar undirtektir, enda andaðist hann um þær mundir (1826), og málinu var ekki hreyft næstu árin. Frakkar sendu fiskiflota sinn ár hvert á íslandsmið, og fylgdu honum herskip til aðstoðar. Þegar kanna skyldi fiskileitir, varð að mæla dýpi og færa þær mælingar til korta, en í því efni var strandmælingum Dana harla áfátt, enda orðið að mestu leyti útundan. Það var nálægt 1840, að Frakkar hófu sjómælingar við fslandsstrendur og héldu þeim áfram fram undir 1870. Ekki urðu þessar mælingar þó samfelldar, heldur var þeim beint að einstökum flóum, fjörð- um, höfnum og fiskislóðum. Kort þessi voru prentuð ýmist sérstök eða felld að hinum dönsku sjókortum, sem gefin voru út í París í auknum og endurskoðuðum útgáfum. Dönskum stjómvöldum leist miður vel á þessar aðfarir Frakka og hugðu meira búa undir. Árið 1865 brugðu þeir á það ráð að senda herskip til íslands til eftirlits og strandgæslu og vatt svo fram um langan aldur. Áhafnir herskipanna skyldu vinna að sjómælingum, ef önnur brýnni skyldustörf væru ekki fyrir hendi. Mælingar þeirra sýndu glöggt, að gömlu sjókortin voru fjarska ónákvæm. Það kom jafnvel fyrir, eftir að togaraöld hófst, að erlend veiðiskip, sökuð um landhelgisbrot, hlutu sýknun vegna skekkju á sjókortum. Árangur af þessum sjómælingum Dana var nýtt sjó- kort: Island med omliggende Dybter (1:1.500.000). Það kom út 1871 og var síðan gefið út í auknum og leiðréttum útgáfum og í stærri mælikvarða, eftir því sem mælingum vatt fram, uns Sjómælingar íslands tóku við verkinu 1960. Þær hafa síðan haldið því áfram, bæði mælingum og kortagerð, en áður höfðu nokkrir Islendingar aðstoðað við mælingamar. Um nýjar mælingar á landi var ekkert hugsað. Kr. Kálund lét gera eftirmyndir af korti Björns Gunnlaugssonar, skiptu niður í sýslukort, en ekki er þar um neinar leiðrétt- ingar að ræða. Þau birtust í Sögustaðalýs- ingu hans (Bidrag tilen historisk-topografisk Beskrivelse af Island 1877—1882). Eftir- myndir af korti Björns fylgja ýmsum ferða- lýsingum útlendinga, er fóru um landið, ærið misjafnar að efni og gæðum. Á ein- staka stað bregður þó fyrir nýjum athugun- um. Hægt og hægt bárust eftirmyndir af korti Björns Gunnlaugssonar inn í öll meiri háttar kortasöfn, sem gerð voru víða um heim. Helst mætti telja það til nýjunga, að þeir C.W. Paijkull (1867) og Konrad Keil- hack (1886) létu birta jarðfræðikort af landinu, en undirstaða beggja var kort Björns Gunnlaugssonar. Árið 1882 hóf ungur náttúrufræðingur, Þorvaldur Thoroddsen, að rannsaka landið. Hann ferðaðist um það hér um bil allt á árunum 1882—1898. Verkefni hans var þó aðallega að kanna jarðfræði landsins og ekki síst eldgosaminjar. Brátt urðu honum ljósar skekkjurnar á uppdrætti Björns, ekki

(1) Kápa
(2) Kápa
(3) Blaðsíða 1
(4) Blaðsíða 2
(5) Blaðsíða 3
(6) Blaðsíða 4
(7) Blaðsíða 5
(8) Blaðsíða 6
(9) Blaðsíða 7
(10) Blaðsíða 8
(11) Blaðsíða 9
(12) Blaðsíða 10
(13) Blaðsíða 11
(14) Blaðsíða 12
(15) Blaðsíða 13
(16) Blaðsíða 14
(17) Blaðsíða 15
(18) Blaðsíða 16
(19) Blaðsíða 17
(20) Blaðsíða 18
(21) Blaðsíða 19
(22) Blaðsíða 20
(23) Blaðsíða 21
(24) Blaðsíða 22
(25) Blaðsíða 23
(26) Blaðsíða 24
(27) Kápa
(28) Kápa
(29) Kvarði
(30) Litaspjald