Landnámu1 segir frá för Hjalta Skeggjasonar og Gissurar hvíta sem komu út í Vestmannaeyjum, fóru upp til lands, líklega upp á Eyjasand og fengu engan reiðskjóta fyrir austan Rangá "því að þar sátu þingmenn Runólfs í hverju húsi", svo að þeir gengu í Háf. Runólfur goði í Dal var höfuðandstæðingur þeirra Gissurar og Hjalta. Rangá ætti í þessu samhengi helst að vera Hólsá og væri ovarlegt að álykta út frá þessari frásögn einni að hún hafi verið væð og almenningsvegur hafi legið um Landeyjar til Háfs. Þeir sem sögðu þessa sögu um þá félaga hafa væntanlega hugsað sér að þeir hafi verið ferjaðir yfir Hólsá. Sé einhver sannleikskjami í frásögninni, er helst að ætla að þeir félagar hafi tekið stefnuna til Háfs af því að þar bjó mágfólk Hjalta og eins í Ási og á þessum bæjum, öðrum eða báðum, eiga þeir loks að hafa fengið reiðskjóta. Hins vegar á Svartur Úlfsson, bróðir Runólfs, að hafa fengið Odda með konu sinni* 2 svo að varla var við að búast að þeir Gissur og Hjalti færu um hjá Odda. Hugsanlegt er að mönnum hafi þótt Markarfljót auðvelt yfirferðar í Eyjasveit þar sem það féll í mörgum álum um 1000 og freistandi er að ímynda sér að Njáll á Bergþórshvoli hafi verið í þjóðbraut. Kirkjustaðurinn Skúmsstaðir í Landeyjum, nefndur í kirknatali Páls biskups frá um 1200, hefur þá líka verið í þjóðbraut. Þetta er aðeins hugsanlegt og ekki við neinar traustar heimildir að styðjast. Um 1200 hafði farvegur Markarfljóts breyst, eftir því sem jarðfræðiathuganir sýna, það féll í einum farvegi, var meira að vöxtum, eins og aður er getið, og væntanlega erfiðara yfirferðar. Reynt var að halda uppi almenningsferju frá Fljótshólum yfir Þjórsá til Háfs. Kemur fram í Jarðabók Árna og Páls að þetta vildi ekki lánast vel af því að svo neðarlega á ánni hafi verið ófært alllengi í senn vegna sjávarfalla og fólk hafi sett þetta fyrir sig og leitað ferju þar sem sjávarfalla gætti ekki.3 Sjávarfalla gætir í Þjórsá allt að 3 km upp frá ströndinni eða alveg að Skúmeyrum skammt fyrir neðan Traustholtshólma.4 Bærinn Traustholt kann að hafa verið ferjujörð en um það er ekki vitað. Eftir að Traustholtshólmi myndaðist, mun fyrsti hentugi ferjustaðurinn hafa verið frá Selparti; þar var ferja á seinni tímum og ntun einkum hafa verið notuð af bændum í Háfshverfi og Þykkvabæ.5 Um 3 km ofan við Selpart, en um 1 km fyrir neðan Ferjunes, var farið austur yfir ána til Sandhólaferju eða öllu heldur að Ferjuhamri, skammt fyrir ofan bæinn á Sandhólaferju, og var þar langstyst yfir að fara, tæpur 1 km, en hins vegar heilir 3 km yfir frá Selparti. Áin mátti ekki falla svo þröngt að hún yrði of straumhörð og ekki vera svo breið að ylli töf og erfiði. Hjá Ferjuhamri var akjósanleg breidd að fara yfir ána og við hamarinn var góður lendingarstaður °g aðdjúpt fyrir fullhlaðin skip. Má því fullyrða að náttúrukostir hafi þegar í 1. Bps I, bls. 20-21. ÍF 1, bls. 368. 2- ÍF I, bls. 341,350, 363; XII, bls. 69, 133. 3- Jaröabók Árna og Páls II, bls. 5. Kemur fram að ferjan muni hafa verið tekin upp um miðbik 17. aldar en sé ekki notuð eins mikið og verið hafi, "því mörgum þykir auðveldari flutningar, sem um reisa, á ferjum þeim, sem ofar eru á ánni, því hjer verður að sæta sjóarföllum". Sunnlenskar byggðir s.st. Guðmundur Kjartansson, Náttúrulýsing Árnessýslu (Ámesinga saga I, 1943), bls. 21. 5- Olafur Halldórsson handritafræðingur, f. 1920 í Króki í Gaulverjabæjarhreppi, sagði mér þetta.

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Cover
(6) Front Cover
(7) Page 1
(8) Page 2
(9) Page 3
(10) Page 4
(11) Page 5
(12) Page 6
(13) Page 7
(14) Page 8
(15) Page 9
(16) Page 10
(17) Page 11
(18) Page 12
(19) Page 13
(20) Page 14
(21) Page 15
(22) Page 16
(23) Page 17
(24) Page 18
(25) Page 19
(26) Page 20
(27) Page 21
(28) Page 22
(29) Page 23
(30) Page 24
(31) Page 25
(32) Page 26
(33) Page 27
(34) Page 28
(35) Page 29
(36) Page 30
(37) Page 31
(38) Page 32
(39) Page 33
(40) Page 34
(41) Page 35
(42) Page 36
(43) Page 37
(44) Page 38
(45) Page 39
(46) Page 40
(47) Page 41
(48) Page 42
(49) Page 43
(50) Page 44
(51) Page 45
(52) Page 46
(53) Page 47
(54) Page 48
(55) Page 49
(56) Page 50
(57) Page 51
(58) Page 52
(59) Page 53
(60) Page 54
(61) Page 55
(62) Page 56
(63) Page 57
(64) Page 58
(65) Page 59
(66) Page 60
(67) Page 61
(68) Page 62
(69) Page 63
(70) Page 64
(71) Page 65
(72) Page 66
(73) Page 67
(74) Page 68
(75) Page 69
(76) Page 70
(77) Page 71
(78) Page 72
(79) Page 73
(80) Page 74
(81) Page 75
(82) Page 76
(83) Page 77
(84) Page 78
(85) Page 79
(86) Page 80
(87) Page 81
(88) Page 82
(89) Page 83
(90) Page 84
(91) Page 85
(92) Page 86
(93) Page 87
(94) Page 88
(95) Page 89
(96) Page 90
(97) Page 91
(98) Page 92
(99) Page 93
(100) Page 94
(101) Page 95
(102) Page 96
(103) Page 97
(104) Page 98
(105) Page 99
(106) Page 100
(107) Page 101
(108) Page 102
(109) Page 103
(110) Page 104
(111) Page 105
(112) Page 106
(113) Page 107
(114) Page 108
(115) Page 109
(116) Page 110
(117) Page 111
(118) Page 112
(119) Page 113
(120) Page 114
(121) Page 115
(122) Page 116
(123) Page 117
(124) Page 118
(125) Page 119
(126) Page 120
(127) Page 121
(128) Page 122
(129) Page 123
(130) Page 124
(131) Page 125
(132) Page 126
(133) Page 127
(134) Page 128
(135) Page 129
(136) Page 130
(137) Page 131
(138) Page 132
(139) Page 133
(140) Page 134
(141) Page 135
(142) Page 136
(143) Page 137
(144) Page 138
(145) Page 139
(146) Page 140
(147) Page 141
(148) Page 142
(149) Page 143
(150) Page 144
(151) Page 145
(152) Page 146
(153) Page 147
(154) Page 148
(155) Page 149
(156) Page 150
(157) Page 151
(158) Page 152
(159) Page 153
(160) Page 154
(161) Page 155
(162) Page 156
(163) Page 157
(164) Page 158
(165) Page 159
(166) Page 160
(167) Page 161
(168) Page 162
(169) Page 163
(170) Page 164
(171) Page 165
(172) Page 166
(173) Page [1]
(174) Page [2]
(175) Back Cover
(176) Back Cover
(177) Rear Flyleaf
(178) Rear Flyleaf
(179) Rear Board
(180) Rear Board
(181) Spine
(182) Fore Edge
(183) Scale
(184) Color Palette