Nikulásarhelgi í Odda er þá enn eitt dæmið um það hvemig hagsmunir kirkju og veraldlegra höfðingja fara saman. Samanburður Odda við Stafholt er freistandi, hvor tvéggja var auðugur staður, þeir mótuðust á 12. öld og á þeim báðum var helgi heilags Nikulásar. I Stafholti og næsta nágrenni má sjá myndun miðstöðvar, þar vom saman komnir á þröngu svæði ýmsir þættir sem dugðu víða erlendis til myndunar bæja. Þetta hef ég leyft mér að nefna forstig þéttbýlismyndunar. Þing var haldið í Stafholtsey, verslun rekin á Hvítárvöllum við Norðurá og þar var sælubú ("gistihús") á Ferjubakka með ferjuhaldi. Þessi starfsemi mun öll hafa verið undir stjórn höfðingjans í Stafholti.* 1 í fljótu bragði séð virðist vanta tvo mikilvæga þætti í Odda, þinghald og verslun. En vorþing á Þingskálum mun hafa verið afnumið þannig að málum af því tagi sem áður hafði verið vísað til þingsins mun hafa verið vísað til úrskurðar höfðingjans í Odda. Og stýrimenn eða aðrir auðugir kaupmenn hafa vafalítið iðulega haft vetrarvist í Odda og stundað viðskipti þar. Ostfjöll Sóknarkirkjur voru vafalaust einkum settar á stærstu og bestu jarðir og mun þá jafnframt hafa verið haft til viðmiðunar að þóknast hagsmunum stórbænda og höfðingja.2 En kostnaður við slíkar kirkjur hefur verið talsverður svo að óvíst er að þær hafi verið miklar auðsuppsprettur. Framsókn valdaætta var hins vegar tengd hinum stærstu stöðum. Þeir höfðu jafnan miklu meiri tekjur en kirkjur almennt og kann ein skýring þessa að hafa verið sú að stóru staðimir vom oftast miðsvæðis og hefur þess vegna verið ætlað meira hlutverk en öðmm kirkjum. I máldaganum frá [1270] segir frá sérstöku gjaldi, osttolli, á þessa leið: "A meðal Þjórsár og Jökulsár á Sólheimasandi þá skal bóndi hver gjalda osthleif í Odda hvert haust, slíkan sem lætur sér til bús ysta." Þetta minnir á gjald það sem lagt var á bændur suður á nesjum og í Kjós í tíð Magnúsar biskups Gissurarsonar (d. 1237) og er orðað svo: "Að á meðal Reykjaness og Botnsár skal gjalda af hverjum bæ þeim, er ostur er gjör, slíkan hleif sem þar er gjör til staðarins í Viðey hvert haust."3 A móti vom bændur sem greiddu ostgjaldið til Viðeyjarklausturs skildir undir bænahald í klaustrinu. Hin miklu ostgjöld koma kannski á óvart en ostgerð var mikil á Islandi á 13. öld.4 A 14. öld mun hins vegar hafa dregið úr henni, eins og Jón Jóhannesson benti á. Jón taldi að ostur hefði verið fluttur úr landi þótt þess séu engin dæmi.5 Blöndal, tilv. rit. Bein Nikulásar voru geymd í Bari eða Bár á Italíu en það er líklega tilviljun að ferðamenn munu hafa farið frá Odda til Amarbælis hjá bænum Bár í Flóa. 1. Sbr. Helgi Þorláksson, ''Miðstöðvar stærstu byggða", bls. 125-59. 2. Einar G. Pétursson, "Efling kirkjuvaldsins og ritun Landnámu". Skírnir 160 (1986), bls. 211-12. 3. Dl I, bls. 496; II, bls. 194-5. 4. Skúli V. Guðjónsson, Manneldi og heilsufar ífornöld (1949). bls. 202-6. 5. Jón Jóhannesson, tilv. rit, bls. 372. 86

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Cover
(6) Front Cover
(7) Page 1
(8) Page 2
(9) Page 3
(10) Page 4
(11) Page 5
(12) Page 6
(13) Page 7
(14) Page 8
(15) Page 9
(16) Page 10
(17) Page 11
(18) Page 12
(19) Page 13
(20) Page 14
(21) Page 15
(22) Page 16
(23) Page 17
(24) Page 18
(25) Page 19
(26) Page 20
(27) Page 21
(28) Page 22
(29) Page 23
(30) Page 24
(31) Page 25
(32) Page 26
(33) Page 27
(34) Page 28
(35) Page 29
(36) Page 30
(37) Page 31
(38) Page 32
(39) Page 33
(40) Page 34
(41) Page 35
(42) Page 36
(43) Page 37
(44) Page 38
(45) Page 39
(46) Page 40
(47) Page 41
(48) Page 42
(49) Page 43
(50) Page 44
(51) Page 45
(52) Page 46
(53) Page 47
(54) Page 48
(55) Page 49
(56) Page 50
(57) Page 51
(58) Page 52
(59) Page 53
(60) Page 54
(61) Page 55
(62) Page 56
(63) Page 57
(64) Page 58
(65) Page 59
(66) Page 60
(67) Page 61
(68) Page 62
(69) Page 63
(70) Page 64
(71) Page 65
(72) Page 66
(73) Page 67
(74) Page 68
(75) Page 69
(76) Page 70
(77) Page 71
(78) Page 72
(79) Page 73
(80) Page 74
(81) Page 75
(82) Page 76
(83) Page 77
(84) Page 78
(85) Page 79
(86) Page 80
(87) Page 81
(88) Page 82
(89) Page 83
(90) Page 84
(91) Page 85
(92) Page 86
(93) Page 87
(94) Page 88
(95) Page 89
(96) Page 90
(97) Page 91
(98) Page 92
(99) Page 93
(100) Page 94
(101) Page 95
(102) Page 96
(103) Page 97
(104) Page 98
(105) Page 99
(106) Page 100
(107) Page 101
(108) Page 102
(109) Page 103
(110) Page 104
(111) Page 105
(112) Page 106
(113) Page 107
(114) Page 108
(115) Page 109
(116) Page 110
(117) Page 111
(118) Page 112
(119) Page 113
(120) Page 114
(121) Page 115
(122) Page 116
(123) Page 117
(124) Page 118
(125) Page 119
(126) Page 120
(127) Page 121
(128) Page 122
(129) Page 123
(130) Page 124
(131) Page 125
(132) Page 126
(133) Page 127
(134) Page 128
(135) Page 129
(136) Page 130
(137) Page 131
(138) Page 132
(139) Page 133
(140) Page 134
(141) Page 135
(142) Page 136
(143) Page 137
(144) Page 138
(145) Page 139
(146) Page 140
(147) Page 141
(148) Page 142
(149) Page 143
(150) Page 144
(151) Page 145
(152) Page 146
(153) Page 147
(154) Page 148
(155) Page 149
(156) Page 150
(157) Page 151
(158) Page 152
(159) Page 153
(160) Page 154
(161) Page 155
(162) Page 156
(163) Page 157
(164) Page 158
(165) Page 159
(166) Page 160
(167) Page 161
(168) Page 162
(169) Page 163
(170) Page 164
(171) Page 165
(172) Page 166
(173) Page [1]
(174) Page [2]
(175) Back Cover
(176) Back Cover
(177) Rear Flyleaf
(178) Rear Flyleaf
(179) Rear Board
(180) Rear Board
(181) Spine
(182) Fore Edge
(183) Scale
(184) Color Palette