NOKKUR ORÐ UM ÍSLENZKT SKRIFLETUR 20. mynd. Vísitazía Brynjólfs biskups að Tröllatungu 1643 eftir vísitazíubók í Þjóðskjalasafni. Hönd Bjarna Gissurssonar slcálds, síðar prests í Þingmúla. SmækkaS. Kirckia J Tungu J Steingrijmsfyrde ereffter wiichins / Máldaga helgud Mariæ drottnijngu Jóne Postula Þollake / Biskupe og Margretæ Meyu hun á heimaland allt. Effraból / hlijdarsel1 ad Götu- dal. Fiórdung J skógar lande Attung J / hualreka J Róffá og J Eggvere. Land allt J Groffenne litlu / allann hualreka og vidreka. Attung J hualreka J heidabæ. / Fimtung J hualreka ad heydalz á. Tolfftung j hualreka aa / strönd mille karhaffnar og grindar ad affteknum tolfftunge lund. hana ritaða í lok 15. aldar eða jafnvel fyrr, enda mátti leturgerðin vel benda til svo gamalla tíma, gotnesk dráttaskipun m. m. En síðar veitti Kálund því eftirtekt, sem nú er viðurkennt, að sama hönd er á 604 og AM 713, 4to, og í 713 er kvæði, sem ekki getur verið ort fyrr en 1539. Nú telur ritari 604 sig gamlan mann, og sé það að marka, er sennlegast, að sú skinnbók sé ekki eldri en frá öðrum fjórðungi 16. aldar.2 íslendingar hafa verið öðrum þjóðum seinni til að taka upp þann sið að rita á pappír. Danir og Svíar eiga pappírshandrit frá 15. öld, en allt, sem vér eigum ritað frá þeirri Öld, er á skinni nema eitt bréf dagsett á Möðruvöllum í Eyjafirði 13. sept. 1437.3 Þó segir í bréfi dags. sama stað 15. apríl 14234 að „með fest“ bréf á latínu frá 3. s. m. sé skrifað (þ. e. frumritað) á pappír, og er þetta, eins og Jón Þorkelsson kemst að orði, „hin elztu rök, er vér nú vitum, til að pappír hafi verið notaður til rit- gerðar á Islandi,“ enda var höfundur bréfsins Norðmaður. Það hefur geymzt í sam- tíma afriti á skinni.5 Annað elzta pappírsbréf, sem geymzt hefur, er sendibréf Og- mundar biskups til Jóns biskups Arasonar frá 1528 (8. mynd), og aðeins örfá bréf eru til á pappír fram um 1540. Menn hafa skrifað mikilvæg bréf og gerninga á skinn, vegna þess, að það er varanlegra en pappír, en sennilegt er, að pappír hafi þegar á 15. öld verið notaður til minni háttar sendibréfa, sem eðlilega hafa ekki geymzt. Elzta íslenzk pappírsbók er bréfa og minnisbók Gissurar biskups Einarssonar, en vafalaust 1) Hér er skrifað á rönd og vísað inn með annari hendi: Arnkötludal. 2) Sbr. Jón Helgason Nokkur íslenzk handrit frá 16. öld. Skírnir 1932 bls. 143—68. 3) DI IV, 570—71. 4) Sama bd. 308—09. 5) Sama bd. 303—08. 24

(1) Band
(2) Band
(3) Saurblað
(4) Saurblað
(5) Blaðsíða 1
(6) Blaðsíða 2
(7) Blaðsíða 3
(8) Blaðsíða 4
(9) Blaðsíða 5
(10) Blaðsíða 6
(11) Blaðsíða 7
(12) Blaðsíða 8
(13) Blaðsíða 9
(14) Blaðsíða 10
(15) Blaðsíða 11
(16) Blaðsíða 12
(17) Blaðsíða 13
(18) Blaðsíða 14
(19) Blaðsíða 15
(20) Blaðsíða 16
(21) Blaðsíða 17
(22) Blaðsíða 18
(23) Blaðsíða 19
(24) Blaðsíða 20
(25) Blaðsíða 21
(26) Blaðsíða 22
(27) Blaðsíða 23
(28) Blaðsíða 24
(29) Blaðsíða 25
(30) Blaðsíða 26
(31) Blaðsíða 27
(32) Blaðsíða 28
(33) Blaðsíða 29
(34) Blaðsíða 30
(35) Blaðsíða 31
(36) Blaðsíða 32
(37) Blaðsíða 33
(38) Blaðsíða 34
(39) Blaðsíða 35
(40) Blaðsíða 36
(41) Blaðsíða 37
(42) Blaðsíða 38
(43) Blaðsíða 39
(44) Blaðsíða 40
(45) Blaðsíða 41
(46) Blaðsíða 42
(47) Saurblað
(48) Saurblað
(49) Band
(50) Band
(51) Kjölur
(52) Framsnið
(53) Kvarði
(54) Litaspjald