ÖGMUNDUR HELGASON elsta ritverk hans sem hefur varðveist heilt í handriti og jafnframt hefur verið gefið út á prenti. Þegar litið er á útgáfuröð verka Halldórs leið enn nokkur tími þar til varðveitt yrðu þau handrit að verlcum hans sem voru gefin út jafnóðum og samningu var lokiö. Er reyndar langt í frá að slíkt hafi verið eins- dæmi á þessum tíma. Handrit sem búið var að prenta þóttu ekki lengur hafa nolckra þýðingu og var því oft fljótlega hent ef eng- inn sótti þau í prentsmiðjuna. Það var ekki fyrr en síðar, þegar skáldið hafði tvímæla- laust sannað snilld sína, að mönnum kom til hugar að vert væri að varðveita þróun sköpunarverksins eða sköpunarverkanna frá hendi höfundarins. Fyrstu handritsbrot, sem varðveist hafa af verki er fór beint í prentvélarnar eftir að höfundur hafði sett formlegan endapunkt á texta sinn, eru tvö vélrit af hluta af Alþýðu- bókinni, sem kom út 1929, annað með miklum breytingum. Næst er að nefna nokkur blöð með hendi skáldsins sem tengjast samningu Sölku Völku. Þau er að finna aftan á vélriti að grein sem birtist í þriðja hefti Iðunnar árið 1930 og nefnist Kirkjan á fjallinu, höfuðrit Gunnars Gunn- arssonar.9 Hefur sá texti sem um er að ræða þá fengið nokkuð heilsteypta mynd, en sag- an kom út 1931-32. Þá er þess að geta að til eru drög eða eiginlega frumhandrit, sem nefnt er Heiðin, frá 1929, er síðar varð að Sjálfstæóu fólki og út kom 1934-35. Enn meira efni er tengt ritun Heimsljóss, 1937-40. Af síðari skáldsögum Halldórs, það er frá og með íslandsklukkunni, 1943-46, hafa að því er virðist verið geymd vel flest handritadrög og síðari breytingar10 I’AR RÍKIR FEGURÐIN EIN allt til Grikklandsársins, síðasta frum- samda verksins sem kom út 1980. Fyrstu rannsóknir á stíllegri þróun í verki íslensks samtímahöfundar Framan af árum má með vissum sanni ætla að Halldór Laxness hafi ekki sérstaklega lagt áherslu á að varðveita drög eða uppköst eða jafnvel nein handrit að ritverkum sín- um svo sem virðist hafa verið um fleiri rit- höfunda á þessum tíma þegar viðkomandi hafði komið skáldskap sínum eða öðru efni á prent. í hugum þeirra hlaut verkið eitt að skipta máli eins og það kom fyrir augu al- mennings. Eftir að Islandsklukkan kom út, sem varð eins konar táknsaga eða „þjóðar- saga" um síðari hluta þess erfiðleikatíma- bils sem við köllum miðaldir í okkar sögu, er svo að sjá sem þurft hafi erlendan mann, sænska bókmenntafræðinginn Peter Hall- berg, til að slá nýjan tón hvað varðaði þýð- ingu þess að varðveita handrit skáldsins, jafnt frá fyrstu drögum til endanlegrar gerð- ar. Peter Hallberg hóf fyrstur rannsóknir á vinnubrögðum Halldórs við samningu ein- 9 Þetta ár er 3. hefti Iðunnar merkt ártalinu 1930, sem á að vera rétt ártal, en aftan við endurbirtingu greinarinnar í 1. útgáfu Dagleiðar á fjöllum 1939 er sett árið 1931 sem hugsanlega gæti annaðhvort bent til þess að heftið hafi ekki komið út fyrr en eftir áramót eða um sé að kenna ónákvæmni skáldsins. 10 Peter Hallberg: íslandsklukkan í smíðum. Um handritin að skáldsögu Halldórs Kiljans Laxness. Árbók Landsbókasafns 1957, bls. 139-78. Úr vélrituðu handriti að Alþýðubókinni með síðari breytingum. 14

(1) Band
(2) Band
(3) Saurblað
(4) Saurblað
(5) Blaðsíða 1
(6) Blaðsíða 2
(7) Blaðsíða 3
(8) Blaðsíða 4
(9) Blaðsíða 5
(10) Blaðsíða 6
(11) Blaðsíða 7
(12) Blaðsíða 8
(13) Blaðsíða 9
(14) Blaðsíða 10
(15) Blaðsíða 11
(16) Blaðsíða 12
(17) Blaðsíða 13
(18) Blaðsíða 14
(19) Blaðsíða 15
(20) Blaðsíða 16
(21) Blaðsíða 17
(22) Blaðsíða 18
(23) Blaðsíða 19
(24) Blaðsíða 20
(25) Blaðsíða 21
(26) Blaðsíða 22
(27) Blaðsíða 23
(28) Blaðsíða 24
(29) Blaðsíða 25
(30) Blaðsíða 26
(31) Blaðsíða 27
(32) Blaðsíða 28
(33) Blaðsíða 29
(34) Blaðsíða 30
(35) Blaðsíða 31
(36) Blaðsíða 32
(37) Blaðsíða 33
(38) Blaðsíða 34
(39) Blaðsíða 35
(40) Blaðsíða 36
(41) Blaðsíða 37
(42) Blaðsíða 38
(43) Blaðsíða 39
(44) Blaðsíða 40
(45) Blaðsíða 41
(46) Blaðsíða 42
(47) Blaðsíða 43
(48) Blaðsíða 44
(49) Blaðsíða 45
(50) Blaðsíða 46
(51) Blaðsíða 47
(52) Blaðsíða 48
(53) Blaðsíða 49
(54) Blaðsíða 50
(55) Blaðsíða 51
(56) Blaðsíða 52
(57) Blaðsíða 53
(58) Blaðsíða 54
(59) Blaðsíða 55
(60) Blaðsíða 56
(61) Blaðsíða 57
(62) Blaðsíða 58
(63) Blaðsíða 59
(64) Blaðsíða 60
(65) Blaðsíða 61
(66) Blaðsíða 62
(67) Blaðsíða 63
(68) Blaðsíða 64
(69) Blaðsíða 65
(70) Blaðsíða 66
(71) Blaðsíða 67
(72) Blaðsíða 68
(73) Blaðsíða 69
(74) Blaðsíða 70
(75) Blaðsíða 71
(76) Blaðsíða 72
(77) Blaðsíða 73
(78) Blaðsíða 74
(79) Blaðsíða 75
(80) Blaðsíða 76
(81) Blaðsíða 77
(82) Blaðsíða 78
(83) Blaðsíða 79
(84) Blaðsíða 80
(85) Blaðsíða 81
(86) Blaðsíða 82
(87) Blaðsíða 83
(88) Blaðsíða 84
(89) Blaðsíða 85
(90) Blaðsíða 86
(91) Blaðsíða 87
(92) Blaðsíða 88
(93) Blaðsíða 89
(94) Blaðsíða 90
(95) Blaðsíða 91
(96) Blaðsíða 92
(97) Blaðsíða 93
(98) Blaðsíða 94
(99) Blaðsíða 95
(100) Blaðsíða 96
(101) Blaðsíða 97
(102) Blaðsíða 98
(103) Blaðsíða 99
(104) Blaðsíða 100
(105) Blaðsíða 101
(106) Blaðsíða 102
(107) Blaðsíða 103
(108) Blaðsíða 104
(109) Blaðsíða 105
(110) Blaðsíða 106
(111) Blaðsíða 107
(112) Blaðsíða 108
(113) Blaðsíða 109
(114) Blaðsíða 110
(115) Blaðsíða 111
(116) Blaðsíða 112
(117) Blaðsíða 113
(118) Blaðsíða 114
(119) Blaðsíða 115
(120) Blaðsíða 116
(121) Blaðsíða 117
(122) Blaðsíða 118
(123) Blaðsíða 119
(124) Blaðsíða 120
(125) Blaðsíða 121
(126) Blaðsíða 122
(127) Blaðsíða 123
(128) Blaðsíða 124
(129) Blaðsíða 125
(130) Blaðsíða 126
(131) Blaðsíða 127
(132) Blaðsíða 128
(133) Blaðsíða 129
(134) Blaðsíða 130
(135) Blaðsíða 131
(136) Blaðsíða 132
(137) Blaðsíða 133
(138) Blaðsíða 134
(139) Blaðsíða 135
(140) Blaðsíða 136
(141) Blaðsíða 137
(142) Blaðsíða 138
(143) Blaðsíða 139
(144) Blaðsíða 140
(145) Blaðsíða 141
(146) Blaðsíða 142
(147) Blaðsíða 143
(148) Blaðsíða 144
(149) Blaðsíða 145
(150) Blaðsíða 146
(151) Blaðsíða 147
(152) Blaðsíða 148
(153) Blaðsíða 149
(154) Blaðsíða 150
(155) Blaðsíða 151
(156) Blaðsíða 152
(157) Blaðsíða 153
(158) Blaðsíða 154
(159) Blaðsíða 155
(160) Blaðsíða 156
(161) Blaðsíða 157
(162) Blaðsíða 158
(163) Blaðsíða 159
(164) Blaðsíða 160
(165) Blaðsíða 161
(166) Blaðsíða 162
(167) Blaðsíða 163
(168) Blaðsíða 164
(169) Blaðsíða 165
(170) Blaðsíða 166
(171) Blaðsíða 167
(172) Blaðsíða 168
(173) Blaðsíða 169
(174) Blaðsíða 170
(175) Blaðsíða 171
(176) Blaðsíða 172
(177) Blaðsíða 173
(178) Blaðsíða 174
(179) Blaðsíða 175
(180) Blaðsíða 176
(181) Blaðsíða 177
(182) Blaðsíða 178
(183) Blaðsíða 179
(184) Blaðsíða 180
(185) Blaðsíða 181
(186) Blaðsíða 182
(187) Blaðsíða 183
(188) Blaðsíða 184
(189) Blaðsíða 185
(190) Blaðsíða 186
(191) Blaðsíða 187
(192) Blaðsíða 188
(193) Blaðsíða 189
(194) Blaðsíða 190
(195) Saurblað
(196) Saurblað
(197) Saurblað
(198) Saurblað
(199) Band
(200) Band
(201) Kjölur
(202) Framsnið
(203) Toppsnið
(204) Undirsnið
(205) Kvarði
(206) Litaspjald