(27) Blaðsíða 27
25 ára afmælisrit Sómasamtakanna
getur innihald ristilsins lekið út í kviðinn
og valdið lífshættulegri sýkingu.
í bráðatilvikum er annað hvort tekinn
allur ristill, endaþarmur og endaþarmsop
og lögð fram endaileostómía (Mynd 2)
eða bara ristillinn er tekinn, lögð fram
ileostomia og skildir eftir 15 - 20sm
af endaþarminum (Mynd 4) en það
gefur möguleika á því að gera aðra
aðgerð síðar þar sem endaþarmurinn er
fjarlægður og garnapoki er tengdur niður
í endaþarmsop (Mynd 5).
Mynd 4. Gerð í Gagnasmiðju LSH.
Mynd 5. Gerð I Gagnasmiðju LSH.
Valaðgerðir
Valaðgerðir eru þær aðgerðir sem hægt
er að gera á fyrirfram ákveðnum tíma, á
dagvinnutíma, og þar sem orsökin veldur
ekki bráðri hættu fyrir sjúklinginn.
Helstu ábendingar fyrir valaðgerðum
hjá sáraristilbólgusjúklingum eru þegar
lyfjameðferð bregst, þegar áhætta
fyrir krabbameini er aukin og þegar
börn hætta að vaxa eðlilega vegna
sjúkdómsins.
Það er erfitt að skilgreina hvenær
lyfjameðferð bregst. En það sem
venjulega er litið á sem slakan árangur
af lyfjameðferð er langvinnt heilsuleysi,
tíðar endurkomur bráðrar bólgu, alvarleg
einkenni og ef sjúklingurinn er háður
sterum vegna sjúkdómsins.
Þegar á að meta lyfjameðferðina
er hægt að styðjast við upplýsingar um
hversu oft sjúklingurinn þarf að leggjast
á sjúkrahús, hversu mikið sjúklingurinn
er frá vinnu, álag á fjölskyldu, aðra
félagslega þætti, hversu einkennin eru
alvarleg, hvort hann þjáist af blóðleysi,
þróttleysi eða vannæringu. Afstaða
sjúklingsins sjálfs til aðgerðar getur haft
afgerandi áhrif á það hvernig þessi atriði
eru metin.
Krabbameinsáhætta er aukin hjá
þeim sem hafa sáraristilbólgu. Áhættan
verður meiri eftir því sem sjúklingurinn
hefur sjúkdóminn lengur og eykst
áhættan hraðar eftir að hann hefur haft
sjúkdóminn í 10 ár. Mest er aukningin
hjá þeim sem hafa haft bólgu í öllum
ristlinum. Sjúklingum með sáraristilbólgu
er fylgt eftir með ristilspeglunum vegna
krabbameinshættunnar. Hægt er að
finna breytingar í ristlinum sem eru
forstig að krabbameini (dysplasia) og er
álitið að þegar þær eru til staðar eigi að
fjarlægja ristilinn.
Þær valaðgerðir sem eru notaðar á LSH
eru:
1. Brottnám á ristli, endaþarmi og enda-
þarmsopi með varanlegri endaileo-
stomiu (Mynd 2)
2. Brottnám á ristli með tengingu á
smágirni í endaþarm (Mynd 3)
3. Brottnám á ristli og endaþarmi
með tengingu á garnapoka niður í
endaþarmsop (Mynd 5)
Smágirni (ileum) tengt við endaþarm
Hjá 10% sjúklinga sem fara í aðgerð
er ástand endaþarms það gott að það
er hægt að komast hjá því að fjarlægja
endaþarminn og er þá hægt að tengja
ileum í endaþarm. Við það nýtist
endaþarmurinn sem geymir fyrir hægðir
en sjúklingurinn þarf að vera í reglulegu
eftirliti til að fylgjast með slímhúðinni í
endaþarminum m.t.t. bólgu og krabba-
meinsmyndunar. Skilyrðin fyrir því að
hægt sé að nota endaþarminn til að tengja
í eru að hringvöðvinn sé eðlilegur þannig,
að sjúklingurinn geti haldið hægðum, að
bólgusjúkdómurinn hafi ekki minnkað
geymslurými endaþarmsins það mikið
að hann sé ónothæfur og það má ekki
vera virk bólga í endaþarminum. Þrátt
fyrir að gætt sé að þessu gerist það
í allt að 30% tilfella að það þarf að
fjarlægja endaþarminn seinna. Þó að
endaþarmurinn sé fjarlægður í þessum
tilvikum er samt enn mögulegt að gera
garnapoka og tengja hann niður í
endaþarmsop.
Garnapokaaðgerð
Garnapokinn er 15 til 18 sm langur
poki sem er gerður úr neðstu 35 til 40
sm smágirnis (ileum). Garnapokarnir
hafa verið nefndir eftir lögun sinni og
er talað um S-poka, W-poka og J-poka.
Það er orðið algengast að nota J-lagið
(Mynd 6) þar sem það er einfaldast
og það hefur sýnt sig að það breytir
engu til lengri tíma hvaða lögun er á
garnapokanum, af því að hann lagar
sig að grindarholinu. Þegar garnapoki er
tengdur niður í endaþarmsopið er talað
um að gera aðgerðina í einu þrepi, tveim
þrepum eða þrem þrepum. Ef aðgerðin
er gerð í einu þrepi er átt við að ristillinn
og endaþarmurinn séu teknir og gerður
innri garnapoki sem sé tengdur niður í
endaþarmsopið í einni aðgerð og er þá
engin ileostómía gerð (Mynd 5). Þessa
oo
Mynd 6. Gerð í Gagnasmiðju LSH.
CD
27
(1) Blaðsíða 1
(2) Blaðsíða 2
(3) Blaðsíða 3
(4) Blaðsíða 4
(5) Blaðsíða 5
(6) Blaðsíða 6
(7) Blaðsíða 7
(8) Blaðsíða 8
(9) Blaðsíða 9
(10) Blaðsíða 10
(11) Blaðsíða 11
(12) Blaðsíða 12
(13) Blaðsíða 13
(14) Blaðsíða 14
(15) Blaðsíða 15
(16) Blaðsíða 16
(17) Blaðsíða 17
(18) Blaðsíða 18
(19) Blaðsíða 19
(20) Blaðsíða 20
(21) Blaðsíða 21
(22) Blaðsíða 22
(23) Blaðsíða 23
(24) Blaðsíða 24
(25) Blaðsíða 25
(26) Blaðsíða 26
(27) Blaðsíða 27
(28) Blaðsíða 28
(29) Blaðsíða 29
(30) Blaðsíða 30
(31) Blaðsíða 31
(32) Blaðsíða 32
(33) Blaðsíða 33
(34) Blaðsíða 34
(35) Blaðsíða 35
(36) Blaðsíða 36
(37) Blaðsíða 37
(38) Blaðsíða 38
(39) Blaðsíða 39
(40) Blaðsíða 40
(41) Blaðsíða 41
(42) Blaðsíða 42
(43) Blaðsíða 43
(44) Blaðsíða 44
(2) Blaðsíða 2
(3) Blaðsíða 3
(4) Blaðsíða 4
(5) Blaðsíða 5
(6) Blaðsíða 6
(7) Blaðsíða 7
(8) Blaðsíða 8
(9) Blaðsíða 9
(10) Blaðsíða 10
(11) Blaðsíða 11
(12) Blaðsíða 12
(13) Blaðsíða 13
(14) Blaðsíða 14
(15) Blaðsíða 15
(16) Blaðsíða 16
(17) Blaðsíða 17
(18) Blaðsíða 18
(19) Blaðsíða 19
(20) Blaðsíða 20
(21) Blaðsíða 21
(22) Blaðsíða 22
(23) Blaðsíða 23
(24) Blaðsíða 24
(25) Blaðsíða 25
(26) Blaðsíða 26
(27) Blaðsíða 27
(28) Blaðsíða 28
(29) Blaðsíða 29
(30) Blaðsíða 30
(31) Blaðsíða 31
(32) Blaðsíða 32
(33) Blaðsíða 33
(34) Blaðsíða 34
(35) Blaðsíða 35
(36) Blaðsíða 36
(37) Blaðsíða 37
(38) Blaðsíða 38
(39) Blaðsíða 39
(40) Blaðsíða 40
(41) Blaðsíða 41
(42) Blaðsíða 42
(43) Blaðsíða 43
(44) Blaðsíða 44