Líklega hefur ostum verið safnað í geymslur og þeir hafa að mestu eða eingöngu verið hafðir til neyslu innanlands á þjóðveldisöld en þetta breyttist á 14. öld, vegna aukinnar smjörgerðar að líkindum. Á 13. öld hafa etv. verið til ostfjöll á biskupsstólum og höfðingjasetrum, eins og smjörfjöll síðar. í Jóns sögu helga kemur fram að Hólastóll átti birgðir af osthleifum og að ostur var ætlaður gestum.1 En ostur var enginn veislukostur, mun ekki hafa þótt neinn herramannsmatur og má ætla að tigið fólk hafi fengið kost sem þótti skárri.2 Fá má hugmynd um það hversu mikill ostur átti að gjaldast í Odda árlega. Að vísu er óvíst að osthleifur hafi verið stöðluð stærð um 1200. Orðalag í máldögum Odda og Viðeyjarklausturs bendir til að þetta hafi ekki verið fastákveðin stærð. I Njálu er getið um sérstaka ostakistu (kap. 49) sem höfð var til að móta í ost og er líklegt að þeir sem innheimtu osttollinn fyrir Odda hafi beint tilmælum til bænda að staðla ostakistur sínar. Á 14. öld munu osthleifar hafa verið staðlaðir sem marka má af því að í máldaga Odda sem orðið hefur til einhvem tíma eftir 1270 en fyrir 1397, etv. árið 1332, segir: " Hver bónda sá sem býr milli Þjórsár og Jökulsár á Sólheimasandi á að lúka þangað fjórðung matar í osttoll, sá sem þingfararkaupi á að gegna. '3 Vigfús Guðmundsson benti á að osthleifur hefði samkvæmt þessu verið fjórðungur að þyngd, án þess þó að gera nánari grein fyrir því.4 En þótt hér standi "fjórðungur matar" en ekki "ostfjórðungur" í stað "osthleifur", virðist þetta vera rétt því að fjórðungur matar kostaði jafnmikið og ostfjórðungur. I elstu varðveittri gerð búalaga segir: "Fimm álnum ostafjórðungur og hafi þriggja daga þerri."5 Þar sem vætt "matar" var á 40 álnir, var fjórðungur matar, áttungur úr vætt, á fimm álnir, eins og ostfjórðungurinn.6 Osttollurinn var þá fimm álnir, hvort sem var ostfjórðungur eða annar matarfjórðungur (kjöt, mör, mjöl). Eins styður þessa skoðun um ostfjórðung að í bréfi frá um 1280 um osttoll í Viðey er kominn ostfjórðungur í stað osthleifsins sem nefndur er í elsta máldaganum.7 Vigfús Guðmundsson benti á að skattbændur hafi talist vera 268 á milli Jökulsár á Sólheimasandi og Þjórsár árið 1311.8 Skattbændur jafngiltu þingfararkaupsbændum og áttu þá að berast í þetta gjald til Odda árið 1311 alls 268 fjórðungar osts eða 1179 kg.9 Reyndar kemur fram í máldaganum sem árfærður er til 1332 að greiða átti mat í stað osts sem bendir til að máldaginn hafi orðið til eftir að smjör kom í stað osts að mestu leyti í afgjöldum og tollum. t. Bps I, bls. 247. 2. Fredrik Gr0n, Om kostholdet i Norge indtil aar 1500. [Ljóspr. Osló 1984], bls. 102. Skúli V. Guðjónsson, tilv. rit, bls. 202-3. 3. D1 II, bls. 691. 4. Vigfús Guðmundsson, tilv. rit, bls. 137. 5. Búalög (1915-33), gerðlIA, 1. 326-7 og IIC, 1. 132. 6. Ostfjórðungurinn kostaði reyndar sex álnir í Dölum árið 1308 (Dl III, bls. 8-9); verð búalaga verður að skoða sem vanabundið verð. 7. D11, bls. 496; II, bls. 195. Gera má ráð fyrir að í Odda og Viðey hafi verið til stöðluð tæki til að mæla fjórðung. Viðleitni til að staðla mál (og vog?) gætti í tíð Páls Jónssonar biskups (1195- 1211). Hér er miðað við að fjórðungur hafi verið 4,4 kg. 8. D1 II, bls. 374. 9. Vigfús Guðmundsson, tilv. rit, bls. 159. 87

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Cover
(6) Front Cover
(7) Page 1
(8) Page 2
(9) Page 3
(10) Page 4
(11) Page 5
(12) Page 6
(13) Page 7
(14) Page 8
(15) Page 9
(16) Page 10
(17) Page 11
(18) Page 12
(19) Page 13
(20) Page 14
(21) Page 15
(22) Page 16
(23) Page 17
(24) Page 18
(25) Page 19
(26) Page 20
(27) Page 21
(28) Page 22
(29) Page 23
(30) Page 24
(31) Page 25
(32) Page 26
(33) Page 27
(34) Page 28
(35) Page 29
(36) Page 30
(37) Page 31
(38) Page 32
(39) Page 33
(40) Page 34
(41) Page 35
(42) Page 36
(43) Page 37
(44) Page 38
(45) Page 39
(46) Page 40
(47) Page 41
(48) Page 42
(49) Page 43
(50) Page 44
(51) Page 45
(52) Page 46
(53) Page 47
(54) Page 48
(55) Page 49
(56) Page 50
(57) Page 51
(58) Page 52
(59) Page 53
(60) Page 54
(61) Page 55
(62) Page 56
(63) Page 57
(64) Page 58
(65) Page 59
(66) Page 60
(67) Page 61
(68) Page 62
(69) Page 63
(70) Page 64
(71) Page 65
(72) Page 66
(73) Page 67
(74) Page 68
(75) Page 69
(76) Page 70
(77) Page 71
(78) Page 72
(79) Page 73
(80) Page 74
(81) Page 75
(82) Page 76
(83) Page 77
(84) Page 78
(85) Page 79
(86) Page 80
(87) Page 81
(88) Page 82
(89) Page 83
(90) Page 84
(91) Page 85
(92) Page 86
(93) Page 87
(94) Page 88
(95) Page 89
(96) Page 90
(97) Page 91
(98) Page 92
(99) Page 93
(100) Page 94
(101) Page 95
(102) Page 96
(103) Page 97
(104) Page 98
(105) Page 99
(106) Page 100
(107) Page 101
(108) Page 102
(109) Page 103
(110) Page 104
(111) Page 105
(112) Page 106
(113) Page 107
(114) Page 108
(115) Page 109
(116) Page 110
(117) Page 111
(118) Page 112
(119) Page 113
(120) Page 114
(121) Page 115
(122) Page 116
(123) Page 117
(124) Page 118
(125) Page 119
(126) Page 120
(127) Page 121
(128) Page 122
(129) Page 123
(130) Page 124
(131) Page 125
(132) Page 126
(133) Page 127
(134) Page 128
(135) Page 129
(136) Page 130
(137) Page 131
(138) Page 132
(139) Page 133
(140) Page 134
(141) Page 135
(142) Page 136
(143) Page 137
(144) Page 138
(145) Page 139
(146) Page 140
(147) Page 141
(148) Page 142
(149) Page 143
(150) Page 144
(151) Page 145
(152) Page 146
(153) Page 147
(154) Page 148
(155) Page 149
(156) Page 150
(157) Page 151
(158) Page 152
(159) Page 153
(160) Page 154
(161) Page 155
(162) Page 156
(163) Page 157
(164) Page 158
(165) Page 159
(166) Page 160
(167) Page 161
(168) Page 162
(169) Page 163
(170) Page 164
(171) Page 165
(172) Page 166
(173) Page [1]
(174) Page [2]
(175) Back Cover
(176) Back Cover
(177) Rear Flyleaf
(178) Rear Flyleaf
(179) Rear Board
(180) Rear Board
(181) Spine
(182) Fore Edge
(183) Scale
(184) Color Palette