(19) Kvarði
Vantóarreglur vffi íaugaveikina,
skrifaðar að tilhlufun amtmanns UavsteÍUS<
Veiki þessi, sem á heima hjer á landi, og er því ekki aíflutt
frá útlöndum, stingur sjer ýmist niírnr hjer eg hvar, efeur hún
gengur yfir bæ frá bæ, og frá einu hjerafei til annars, sem
regluleg landfarsótt, stundum einsaman, en stundum verfeur
hún samferfea öferum sóttum, eins og t. a. m. misiingasóttinni,
sem gekk yfir 1846, unz hún hefur lokife umferfe sinni, og
hvílir sig fleiri efeur færri ára tíma.
Opt byrjar veikin, þegar hún gengur sem landfarsótt, mefe
tilfellum líkum eins og í kvefsótt, flugkveisusótt efeur gallsótt;
líka geta sumir sjúkdómar af ýmsum orsökum snúizt upp í
hana, en stundum byrjar hún strax mefe sínum eiginlegu sjúk-
dóms tilfellum. Hún hefir fengife ýmisleg nöfn eptir þeira
pörtum líkamans, þar sem hún sýnist afe hafa sitt höfufeafesetur,
eptir efeli sínu í hvert skipti, og eptir þeim tilfellum, erhenni
fylgja; þó eru þessi nöfn hennar algengust: (Taugaveikin Typhus
cerebralis, og spinalis) þegar hún hefir mest áhrif á heilann,
mænuna og taugarnar, sem þafean liggja; slímsótt (Typhus
mueosus), þegar höfufeafesetur hennar er í slímhimnu næring-
arveganna; rotnunarsótt, Typhus putrida, þegar rotnun kem-
ur í blófe og vessa líkamans, sem þynnast og missa sittnátt-
úrlega efeli og samblöndun.
Landfarsótt sú, sem þetta ár hefir gengife í Húnavatns-
og Skagafjarfearsýslum, er rjettnefnd taugaveiki (Typbus cere-
bralis), cn byrjar þó opt mefe kvefsótt efeur flugkveisusótt, sem
eptir styttri efeur lengri tíma gengur yfir í taugaveiki, sem hefir
þessi einkenni: Megnan höfufeverk aptan í höffeinu, sem ligg-
ur mefe strengverkjum ofan í hálsinn afe aptan, nifeur bakiö
og ofan í lær og fætur; stundum liggur verkurinn í öllu höffe-
inu efeur framan í þvf, og liggja þá strengverkirnir aptur mefe
vöngunum og ofan í herfear, líka koma stingverkir efeur seife-
ingsverkir hjer og hvar um Iíkamann. jþessum tilfellum er
samferfea máttleysi, órólegheit, sanzadeyffe, svefnleysi, harfeur
og tífeur æfeasláttur, tregar hægfeir og lítife þvaglát. Vanalega
breytist höfufeverkurinn snemma í höfufeþyngsli, fylgir þá mefe
þeim tilfioningarleysi í líkamanutn, Bufea fyrir eyrum, svimi