(5) Blaðsíða 1
taugaveikina,
skrifaðar að tilhlutun amtmanns Wavsffiins.
Veiki þessi, sem á heima hjer á lancli, og er því ekki afcflutt
frá útlöndum, stingur sjer ýmist nibur hjer eg hvar, efeur hún
gengur yfir bæ frá bæ, og frá einu hjerafei til annars, sem
regluleg landfarsótt, stundum einsaman, en stundum veröur
hún samferba öbrura súttum, eins og t. a. m. misiingasúttinni,
sem gekk yfir 1846, unz hún hefur lokife umferð sinni, og
hvílir sig fleiri ebur færri ára tíma.
Opt byrjar veikin, þegar hún gengur sem landfarsútt, meí)
tilfellum líkum eins og í kvefsútt, flugkveisusútt ebur gallsútt;
líka geta sumir sjúkdúmar af ýmsum orsökum snúizt upp í
hana, en stundum byrjar hún strax meb sínum eiginlegu sjúk-
dúms tilfellum. Hún hefir fengib ýmisleg nöfn eptir þeim
pörtum líkamans, þar sem hún sýnist ab hafa sitt höfubabsetur,
eptir ebli sínu í hvert skipti, og eptir þeim tilfellum, erhenni
fylgja; þú eru þessi nöfn hennar algengust: (Taugaveikin Typhus
cerebralis, og spinalis) þegar hún hefir mest áhrif á heilann,
mænuna og taugarnar, sem þaban liggja; slímsútt (Typhus
mucosus), þegar höfubabsetur hennar er í slímhimnu næring-
arveganna; rotnunarsútt, Typhus putrida, þegar rotnun kem-
ur í blób og vessa líkamans, sem þynnast og missa sitt nátt-
úrlega ebli og samblöndun.
Landfarsútt sú, sem þetta ár hefir gengib í Húnavatns-
og Skagafjarbarsýslum, er rjettnefnd taugaveiki (Typhus cere-
bralis), cn byrjar þú opt meb kvefsútt ebur flugkveisusútt, sem
eptir styttri ebur lengri tíma gengur yfir í taugaveiki, sem hefir
þessi einkenni: Megnan höfubverk aptan í höfbinu, sem ligg-
ur meb strengverlrjum ofan í hálsinn ab aptan, nibur bakib
og ofan í lær og fætur; stundum liggur verkurinn í öllu höfb-
inu ebur framan í því, og liggja þá strengverkirnir aptur meb
vöngunum og ofan í herbar, líka koma stingverkir ebur seib-
ingsverkir hjer og hvar um líkamann. þessum tilfellum er
samferba máttleysi, úrúlegheit, sanzadeyfb, svefnleysi, harbur
og tíbur æbasláttur, tregar hægbir og lítib þvaglát. Vanalega
breytist höfubverkurinn snemma í höfubþyngsli, fylgir þá meb
þcim tilfinningarleysi f líkamanuoi, suba fyrir eyrum, evimi