(20) Blaðsíða 20
20 | 40 ára afmælisrit Stómasamtakanna
Í upphafi greinarinnar verður gerð stutt samantekt á fjölda stómaaðgerða á Íslandi síðustu ár og orsökum þeirra
aðgerða. Síðan tekur við yfirlit
um stómakviðslit (parastomal
hernia), sem er einn algengasti
langtímafylgikvilli þess að fá
stóma.
Brottnám á endaþarmi
Á Landspítala á árunum 2015 til
2020 fóru 33 sjúklingar í fremra
brottnám á endaþarmi með
tengingu milli ristils og endaþarms
(low anterior resection of rectum)
vegna krabbameins í endaþarmi,
þar sem auk þess var lagt út
verndandi stóma. Í flestum tilvikum
(n=24) var lagt út verndandi
garnastóma (ileostomy) en í átta
tilvikum var um að ræða verndandi
ristilstóma (colostomy). Hér voru
karlar (n=24) mun fleiri en konur
(n=8) og meðalaldur alls hópsins
62 ár (bil=4093). Flestar að
gerðirnar voru framkvæmdar með
aðstoð kviðsjár (laparoscopy)
(n=22) en í ellefu tilfellum voru
aðgerðir framkvæmdar með opinni
tækni.
Brottnám á endaþarmi gegnum
kvið og sitjanda
(abdominoperineal resection of
rectum) með enda ristilstóma var
framkvæmt vegna krabbameins í
endaþarmi eða bólgusjúkdóms hjá
55 einstaklingum. Meðalaldur
þeirra sem voru með krabbamein
var 64 ár (bil=3784) en ein
staklingar með bólgusjúkdóm
höfðu lægri meðalaldur eða 36 ár
(bil=2351). Brottnám á hluta ristils
með enda ristilstóma (colon
resection a.m. Hartmanns) var
framkvæmt hjá 9 einstaklingum
með krabbamein í endaþarmi.
Meðalaldur þessa hóps var 65 ár
(bil=5477). Hjá fjórum einstak
lingum með krabbamein var í
fyrstu aðgerð ekki unnt að
fjarlægja krabbameinið og
einvörðungu lagt út stóma,
garnastóma eða ristilstóma.
Meðalaldur þessa hóps var 61 ár
(bil=4366). Tuttugu og fjórir
einstaklingar fóru í brottnám á ristli
með enda garnastóma (colectomy
og ileostomy) á tímabilinu.
Meirihluti þessara sjúklinga voru
með bólgusjúkdóma (Colitis
ulcerosa og Crohns) eða 18 en í sex
tilfellum voru ástæðurnar
krabbamein eða rof á ristli. Í fyrri
hópnum var meðalaldur sjúklinga
40 ár (bil=1875) en þeim síðari 61
ár (bil=4592). Kynjaskipting var
nokkuð jöfn (konur 10 og karlar 14).
Langflestar þessara aðgerða voru
framkvæmdar með aðstoð kviðsjár
(n=17) en aðrar opið.
Brottnám á bæði ristli og
endaþarmi með enda garnastóma
(proctocolectomy og ileostomy)
var aðeins framkvæmt hjá 7
einstaklingum. Í öllum tilvikum var
um bólgusjúkdóm í ristli og
endaþarmi að ræða. Um var að
ræða tvær konur og fimm karla og
meðalaldur þeirra 55 ár (bil 2264).
Í fjórum tilvikum var aðgerðin
framkvæmd með aðstoð kviðsjár
en aðrar framkvæmdar opið.
Kviðslit við stóma
Einn af fylgikvillum þess að fá
stóma er kviðslit. Á umræddu
tímabili eða frá árunum 2015 til
2020 voru framkvæmdar 12
aðgerðir vegna kviðslits við stóma
(ristilstóma=7, þvagstóma=1 og
garnastóma=4). Sjö þessara
viðgerða var gerð með saumum en
í fimm tilfellum var lagt net
umhverfis stómað til styrkingar.
Aðrir fylgikvillar stóma eru t.d. drep
í stóma, sár kringum stóma,
framfall (prolapse) og þrenging á
stómaopi.
Kviðslit við stómaop (parastomal
hernia) er einn algengasti fylgikvilli
þess að hafa stóma (Mynd 1). Erfitt
er að vita með vissu hversu margir
fá kviðslit við stóma, en talið er að
einu ári eftir að stóma var lagt þá
eru um 30% einstaklinga með
kviðslit og eftir nokkur ár er meira
en helmingur allra kominn með
kviðslit. Slík kviðslit eru sjaldnast
hættuleg en geta valdið
óþægindum, fyrirferð, verkjum og
leka. Erfitt getur reynst að laga slík
kviðslit og er forvörn, þ.e. að reyna
að koma í veg fyrir kviðslit, oft
besta meðferðin. Hættan á að fá
kviðslit er meiri m.a. hjá þeim sem
reykja, eru í ofþyngd, eru á
ónæmisbælandi lyfjum, t.d. sterum,
og hjá konum.
STÓMAAÐGERÐIR Á ÍSLANDI
OG STÓMAKVIÐSLIT
PÁLL HELGI MÖLLER YFIRLÆKNIR Á KVIÐARHOLS- OG BRJÓSTASKURÐDEILD LANDSPÍTALANS
ELSA BJÖRK VALSDÓTTIR RISTILSKURÐLÆKNIR
JÓRUNN ATLADÓTTIR RISTILSKURÐLÆKNIR
Jórunn Atladóttir er ristilskurðlæknir og teymisstjóri á neðra kviðarholsteymi Landspítalans, Elsa Björk
Valsdóttir er ristilskurðlæknir á Landspítala og lektor við læknadeild HÍ og Páll Helgi Möller er yfirlæknir á
kviðarhols- og brjóstaskurðdeild Landspítalans og prófessor við læknadeild HÍ.
(1) Blaðsíða 1
(2) Blaðsíða 2
(3) Blaðsíða 3
(4) Blaðsíða 4
(5) Blaðsíða 5
(6) Blaðsíða 6
(7) Blaðsíða 7
(8) Blaðsíða 8
(9) Blaðsíða 9
(10) Blaðsíða 10
(11) Blaðsíða 11
(12) Blaðsíða 12
(13) Blaðsíða 13
(14) Blaðsíða 14
(15) Blaðsíða 15
(16) Blaðsíða 16
(17) Blaðsíða 17
(18) Blaðsíða 18
(19) Blaðsíða 19
(20) Blaðsíða 20
(21) Blaðsíða 21
(22) Blaðsíða 22
(23) Blaðsíða 23
(24) Blaðsíða 24
(25) Blaðsíða 25
(26) Blaðsíða 26
(27) Blaðsíða 27
(28) Blaðsíða 28
(29) Blaðsíða 29
(30) Blaðsíða 30
(31) Blaðsíða 31
(32) Blaðsíða 32
(33) Blaðsíða 33
(34) Blaðsíða 34
(35) Blaðsíða 35
(36) Blaðsíða 36
(37) Blaðsíða 37
(38) Blaðsíða 38
(39) Blaðsíða 39
(40) Blaðsíða 40
(41) Blaðsíða 41
(42) Blaðsíða 42
(43) Blaðsíða 43
(44) Blaðsíða 44
(45) Blaðsíða 45
(46) Blaðsíða 46
(47) Blaðsíða 47
(48) Blaðsíða 48
(49) Blaðsíða 49
(50) Blaðsíða 50
(51) Blaðsíða 51
(52) Blaðsíða 52
(53) Blaðsíða 53
(54) Blaðsíða 54
(55) Blaðsíða 55
(56) Blaðsíða 56
(57) Blaðsíða 57
(58) Blaðsíða 58
(59) Blaðsíða 59
(60) Blaðsíða 60
(61) Blaðsíða 61
(62) Blaðsíða 62
(63) Blaðsíða 63
(64) Blaðsíða 64
(65) Blaðsíða 65
(66) Blaðsíða 66
(67) Blaðsíða 67
(68) Blaðsíða 68
(69) Blaðsíða 69
(70) Blaðsíða 70
(71) Blaðsíða 71
(72) Blaðsíða 72
(2) Blaðsíða 2
(3) Blaðsíða 3
(4) Blaðsíða 4
(5) Blaðsíða 5
(6) Blaðsíða 6
(7) Blaðsíða 7
(8) Blaðsíða 8
(9) Blaðsíða 9
(10) Blaðsíða 10
(11) Blaðsíða 11
(12) Blaðsíða 12
(13) Blaðsíða 13
(14) Blaðsíða 14
(15) Blaðsíða 15
(16) Blaðsíða 16
(17) Blaðsíða 17
(18) Blaðsíða 18
(19) Blaðsíða 19
(20) Blaðsíða 20
(21) Blaðsíða 21
(22) Blaðsíða 22
(23) Blaðsíða 23
(24) Blaðsíða 24
(25) Blaðsíða 25
(26) Blaðsíða 26
(27) Blaðsíða 27
(28) Blaðsíða 28
(29) Blaðsíða 29
(30) Blaðsíða 30
(31) Blaðsíða 31
(32) Blaðsíða 32
(33) Blaðsíða 33
(34) Blaðsíða 34
(35) Blaðsíða 35
(36) Blaðsíða 36
(37) Blaðsíða 37
(38) Blaðsíða 38
(39) Blaðsíða 39
(40) Blaðsíða 40
(41) Blaðsíða 41
(42) Blaðsíða 42
(43) Blaðsíða 43
(44) Blaðsíða 44
(45) Blaðsíða 45
(46) Blaðsíða 46
(47) Blaðsíða 47
(48) Blaðsíða 48
(49) Blaðsíða 49
(50) Blaðsíða 50
(51) Blaðsíða 51
(52) Blaðsíða 52
(53) Blaðsíða 53
(54) Blaðsíða 54
(55) Blaðsíða 55
(56) Blaðsíða 56
(57) Blaðsíða 57
(58) Blaðsíða 58
(59) Blaðsíða 59
(60) Blaðsíða 60
(61) Blaðsíða 61
(62) Blaðsíða 62
(63) Blaðsíða 63
(64) Blaðsíða 64
(65) Blaðsíða 65
(66) Blaðsíða 66
(67) Blaðsíða 67
(68) Blaðsíða 68
(69) Blaðsíða 69
(70) Blaðsíða 70
(71) Blaðsíða 71
(72) Blaðsíða 72