að vísu mætti eftir sem áöur festa upp í kirkjum tjöld og klæði með myndefni úr heilagri ritningu. Hér skal ekki leitt fleiri getum aö orsökum til brottfalls refla, en sú staðreynd blasir við að um og upp úr aldamótunum 1600 hverfa tjöld meö heitinu reflar svo til alveg úr heimildum, kirkjulegum sem veraldlegum, auk þess sem tjöldum fækkar til mikilla muna.M Frá því eftir 1569 eru aðeins þekkt þrjú dæmi um refla; öll um kirkjurefla. Tvö þeirra, greinilega um gamla refla, eru frá fyrri hluta 17. aldar, annað frá Skriðuklaustri þar sem "refils slitur" var 1610 taliö til ornamenta krikjunnar,35 en engin heimild er til um refla þar á miðöldum. Hitt dæmið er frá Arnesi í Trékyllisvík; samkvæmt biskupsvísitasíu frá 1632-1637 átti kirkjan þar fornan refil, en þar haföi verið greint frá refli með sama hætti bæði um 1327 og 1397.34 Um þriðja dæmið og hiö langyngsta, frá ofanverðri 18. öld, verður rætt sérstaklega. Heimildir um refla í híbýlum á þessum tíma eru enn fremur lítt kannaöar.37 Viö lok miðalda voru, sem fyrr segir, skráðir reflar og refiltjöld í Skálholti 1548, innanstokks aö því er telja veröur, reflar með sængurfatnaöi á Presthólum 1553 og stofureflar á Hólum í Hjaltadal 1569. Einu dæmin sem fyrir liggja um híbýlarefla eftir þann tíma eru frá Hólum, frá 17. öld, í úttektum frá 1628 og 1657, þar sem enn og aftur eru skráöir tveir reflar í stórustofu með líku orðalagi og 1569.38 I úttektum staðarins 1685 og síöar er reflanna að engu getið.” Glitreflll Verður nú vikið aftur að yngsta dæminu sem fundist hefur í heimildum varöandi refla og drepið var á hér að framan. Er það "Gamall Glit Refill" sem skráður er í prófastsvísitasíu frá Reykjum í Tungusveit áriö 1786,* rúmum hundrað árum eftir aö stofureflarnir á Hólum voru síðast færöir á blað. Er óvænt að sjá orðið refill notað á þessum tíma þar sem oröið tjald er annars haft í öllum þekktum heimildum bæði frá seinni hluta 17. aldar og 18. öld. Þess má geta aö prófasturinn í Skagafirði þetta ár, séra Jón Jónsson (1770-1786), prestur til Hofstaöaþinga, var "talinn til lærðustu manna nyrðra;"41 og hefur eflaust kannast við oröið refill úr eldra ritmáli, hvort heldur úr kirkjuskjölum prófastsdæmisins eða fornsögum. A það skal bent að séra Jón notaði orðiö refill í annarri og rýmri merkingu en áður tíökaöist þar sem hann tilgreindi sérstaka gerð refilsins, efalaust útsaumsgerðina glitsaum, sem einmitt á 17. og 18. öld var algeng í útsaumi, einkum á rúmtjöldum.52 En eins og fyrr segir er gerð refla hvergi nefnd í öðrum heimildum að undanskildum Búalögum og þar raunar aðeins sagt að refill sé saumaður en ekki með hvaða saumgerð. Refllsaumuð tjöld Rétt þykir að fara fáeinum orðum um refilsaumuö tjöld þar eö höfundur álítur að slík tjöld hafi í raun veriö sama og reflar; eru þau fyrst nefnd í úttekt Hólastaöar 1550 og fjögur þeirra þar beinlínis sögð tillögð af biskupi Jóni Arasyni.43 Árið 1569 voru fimm refilsaumuð tjöld í Hóladómkirkju og eitt heima á staönum; í úttekt 1628 og aftur 1657 voru þau sex í kirkju og eitt innanstokks, en 1685 sjö í kirkju. Viröast þessi sjö tjöld vera í kirkjunni aö minnsta kosti til ársins 1741 þótt ekki séu tjöldin í kór lengur sögð refilsaumuð, en 1746 er sagt að tjöld í kór og umhverfis kirkju séu "forn, fúen og sliten" og aö þau sýnist kirkjunni bæði ónýt og ónauösynleg.44 52

(1) Kápa
(2) Kápa
(3) Blaðsíða [1]
(4) Blaðsíða [2]
(5) Blaðsíða [3]
(6) Blaðsíða [4]
(7) Blaðsíða 1
(8) Blaðsíða 2
(9) Blaðsíða 3
(10) Blaðsíða 4
(11) Blaðsíða 5
(12) Blaðsíða 6
(13) Blaðsíða 7
(14) Blaðsíða 8
(15) Blaðsíða 9
(16) Blaðsíða 10
(17) Blaðsíða 11
(18) Blaðsíða 12
(19) Blaðsíða 13
(20) Blaðsíða 14
(21) Blaðsíða 15
(22) Blaðsíða 16
(23) Blaðsíða 17
(24) Blaðsíða 18
(25) Blaðsíða 19
(26) Blaðsíða 20
(27) Blaðsíða 21
(28) Blaðsíða 22
(29) Blaðsíða 23
(30) Blaðsíða 24
(31) Blaðsíða 25
(32) Blaðsíða 26
(33) Blaðsíða 27
(34) Blaðsíða 28
(35) Blaðsíða 29
(36) Blaðsíða 30
(37) Blaðsíða 31
(38) Blaðsíða 32
(39) Blaðsíða 33
(40) Blaðsíða 34
(41) Blaðsíða 35
(42) Blaðsíða 36
(43) Blaðsíða 37
(44) Blaðsíða 38
(45) Blaðsíða 39
(46) Blaðsíða 40
(47) Blaðsíða 41
(48) Blaðsíða 42
(49) Blaðsíða 43
(50) Blaðsíða 44
(51) Blaðsíða 45
(52) Blaðsíða 46
(53) Blaðsíða 47
(54) Blaðsíða 48
(55) Blaðsíða 49
(56) Blaðsíða 50
(57) Blaðsíða 51
(58) Blaðsíða 52
(59) Blaðsíða 53
(60) Blaðsíða 54
(61) Blaðsíða 55
(62) Blaðsíða 56
(63) Blaðsíða 57
(64) Blaðsíða 58
(65) Blaðsíða 59
(66) Blaðsíða 60
(67) Blaðsíða 61
(68) Blaðsíða 62
(69) Blaðsíða 63
(70) Blaðsíða 64
(71) Kápa
(72) Kápa
(73) Kvarði
(74) Litaspjald