Sprengingin á Möðruvöllum Hún fór fram í svefnloftum. Möguleiki hennar lá í byggingu rúmanna. í þeim var rimlabotn. Á rimlunum hvíldi stangdýna og skákoddi. Þegar rekkjumaður hafði lagzt fyrir, klukkan orðin 10 og ljósið slökkt, gat orðið sprenging. Rekkjumaður kemst á hreyfingu, gefur frá sér hljóð eða fáein vel valin orð, er að vísu eigi stoða. Hann lyftist hærra, hærra, sem bátur á báru. Rimlum rignir niður, og rekkjumaður steypist loks úr háalofti með dýnuna ofan á sér á grúfu yfir í rúm nágrannans. En upp úr opnu rúmstæð- inu hleypursprengjuvaldur. Honum liggurá að ná dyrum, áður en kveikt verður, og helzt komast inn í sitt loft og loka, áður en náð verður. Slíks launvígs bar svo nauðsyn til að hefna eitthvert kvöld síðar, þegar sizt varði. — Þótti tiltölulega ónæðissamt í legurúmi, er sprenging hitti, og verknaðurinn reyndar hinar verstu búsifjar, þeim er fyrir varð og samloftungum öllum. (Jón Björnsson Minn- ingar 230) þvert hús, og kennslustofurnar, sem aðeins voru tvær, voru á vinstri hönd, þegar inn var gengið, fyrsta bekkjar við vesturhlið, annars bekkjar að austan. En til hægri handar, eða sunnan við ganginn, var íbúð skólastjóra. Gangur var og um þvert á næstu hæð. Norðan við hann voru tvö svefnherbergi, hið vestara nefnt Kaldi- dalur, hið austara Ódáðahraun. Sunnan við ganginn, gegnt Ódáðahrauni, var þriðja svefnherbergið, það var ýmist kallað Garðaríki eða Stássstofan. Fjórða herbergið á þessari hæð var nefnt „Safnið", þar voru geymd ýmis kennsluáhöld, svo sem landabréf og náttúrugripir, það lítið að til var, og bækur. Loks var svo efsta hæðin. Kvistur var að austan. Þar hafði Hjaltalín skólastjóri skrifstofu. Við suðurstofu var herbergi, frekar lítið, sem nefnt var spítali. Þangað voru fluttir piltar, sem veiktust, ef um langvarandi veikindi var að ræða. Hitt af þessari hæð var notað til ýmislegrar geymslu, nema þó ein lítil kompa við norðurstafn, svo kölluð Náströnd. Þar bjó Halldór Briem, kennari. — Karl nokkur sagðist kunna eina bæn „og brúka hana til alls“. — Svo varð Briem að hafa það með Náströnd. Þar svaf hann, þar geymdi hann það litla, sem hann hafði í eftir- dragi af munum, þar vann hann það, sem hann vann utan kennslustunda, og þar neytti hann síns fátæklega brauðs. Ég segi fátæklega, því að hann hafði „skrínu- kost“. — Brauð keypti hann á Akureyri, einn kindar- skrokk eða svo fékk hann hvert haust, það var verkað og geymt úti í Spónsgerði, og fékk hann það soðið þaðan smátt og smátt. Þannig tíndi hann matvælin saman úr ýmsum áttum, en baukaði sjálfur við matreiðsluna, að svo miklu leyti sem um slíkt gat verið að ræða. Eins og áður er sagt, voru svefnherbergi aðeins þrjú. Jafnvel þó að þau væru talsvert stór, voru þó þrengslin mikil. f hverju þeirra urðu 13-14 piltar að sofa. Næstum hver þeirra hafði með sér koffort, og urðu þau þar að vera. Ofn var að vísu í hverri svefnstofu, en viðburður mátti það heita, ef í þá var lagt. Annað hvort hafa öll eldstæði skólans verið vond eða þá illa hirt. Man ég oft eftir kveljandi reyk. Tveir stampar voru í hverju svefn- lofti, annar undir hreint vatn, sem piltar áttu að þvo sér úr, hinn undir skolpið. Flestir sváfu einir, enda rúmin of þröng fyrir tvo. Það voru trébeddar, fremur klunnalegir. Rúmfatnaður var heldur ósjálegur. Teppin, sem við átt- um að hafa ofan á okkur, kannski 2-3, vildu druslast sundur og sparkast síðan niður á gólf. Þótti sumum þetta svo skjóllítið, að þeir fengu yfirsængur að heiman, og fannst þá heldur munur. — Hvorki sást í þessum híbýlum hrákadallur eða næturgagn. f bekknum hafði hver sitt ákveðna sæti við sitt „púlt“. Skúffa var þar til að geyma í bækur. Svo virtist sem skólastjóri ætlaðist til, að allir læsu og skrifuðu utan kennslustunda 1 sæti sínu, enda urðu flestir að gera sér það að góðu, því að svefnloftin voru svo köld. Þó flýðu sumir ösina og kliðinn í bekkjunum, leituðu þá til fletja sinna og hreiðruðu þar um sig. En skólastjóri virtist hafa mesta fordóm á þessum „rúmlegum“ og sagðist aldrei hafa vitað neinn hafa gagn af því að lesa í rúminu og hafði það ósjaldan í flimtingum og spurði stundum um þennan eða hinn, hvort ekki myndi komin á hann „legusár". En allt um þetta má óhætt fullyrða, að undantekningalítið áttu þar hlut að máli þeir nemendur, er stunduðu námið bezt. (Þorlákur Marteinsson Minn- ingar 275-277) Aðaldyr skólahússins voru á austurhlið og bakdyr gegnt þeim á vesturhlið. Á milli dyra var gangur þvert gegnum húsið og á efri hæð var sams konar gangur. Skiptu gangamir húsinu í tvo helminga. Sjaldan kom það fyrir að opnaðar væru aðaldyr hússins að vetrarlagi og var lítið um þær gengið. Allur umgangur var um bak- dymar. Þar var lítið skýli við dyrnar og stóð þar tunna sem í var borið neysluvatn til hússins. Á tunnubarminum hékk járnausa og gengu piltar þangað, er þá þyrsti, og drukku úr ausunni og skiluðu afganginum í tunnuna aftur. Vindustigi lá frá ganginum á neðri hæð við aust- urhlið allt upp til rishæðar að dyrum á skrifstofu skóla- stjóra. (Sjá EinarÁrnason Minningar 147-1489) Engin vatnsleiðsla var í húsinu og ekkert bað. Allt vatn varð að sækja í brunn, sem að vísu var ekki mjög langt í burtu. Auðvitað var heldur engin miðstöð í skólahúsinu. Það kom og snemma 1 ljós, að húsið var kalt. (Ólafur Thorlacius Minningar 49) Mörgum er minnisstæður þessi fyrsti vetur skólans sökum hinnar miklu frosthörku. Hefir hann verið kall- aður frostaveturinn mikli. Hófust hin gífurlegu frost fyrir jól og hjeldust að kalla hvíldarlaust fram á vor. Oft fór Fyrsti sumardagur á Möðruvöllum Seinni veturinn, sem ég var á Möðruvöllum, 1892-1893, var grimmur til fyrsta sunnudags í einmánuði. Þá albatnaði með asahláku upp úr austan hríð. Hörgá ruddi sig milli fjalls og fjöru í einni lotu, flóði yfir öll engjalönd Möðruvalla og reisti þar á rönd jaka, sem voru alinnar þykkir. Hógværir dagar komu í kjölfar þessarar hláku á einmánuði, og var jörðin orðin græn um sumarmál, vorfuglar komnir, og var þrösturinn kátur í kirkju- garðinum. Ég reikaði þangað á sumardaginn fyrsta og rakst á Stefán kennara. Hann bauð mér að koma með sér inn í híbýli sín, og þá ég það allshugar feginn. Þar sat ég lengi dags, gæddi mér á góðmeti, og var þar að auk brennivín á borði, ágæturdrykkur. Þann sumardag fyrstan hefi ég beztan lifað. Áhugi Stefáns, sem var jafnvígur á sviði búskapar, kennslu, fræða og þjóðmála lék þá á als oddi, og rann mér í brjóst eins og svalalind þyrst- um manni. (Guðmundur Friðjónsson Minningar 169-170)

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Flyleaf
(6) Front Flyleaf
(7) Front Flyleaf
(8) Front Flyleaf
(9) Page I
(10) Page II
(11) Page III
(12) Page IV
(13) Page V
(14) Page VI
(15) Page VII
(16) Page VIII
(17) Page IX
(18) Page X
(19) Page XI
(20) Page XII
(21) Page XIII
(22) Page XIV
(23) Page XV
(24) Page XVI
(25) Page XVII
(26) Page XVIII
(27) Page XIX
(28) Page XX
(29) Page XXI
(30) Page XXII
(31) Page XXIII
(32) Page XXIV
(33) Page 1
(34) Page 2
(35) Page 3
(36) Page 4
(37) Page 5
(38) Page 6
(39) Page 7
(40) Page 8
(41) Page 9
(42) Page 10
(43) Page 11
(44) Page 12
(45) Page 13
(46) Page 14
(47) Page 15
(48) Page 16
(49) Page 17
(50) Page 18
(51) Page 19
(52) Page 20
(53) Page 21
(54) Page 22
(55) Page 23
(56) Page 24
(57) Page 25
(58) Page 26
(59) Page 27
(60) Page 28
(61) Page 29
(62) Page 30
(63) Page 31
(64) Page 32
(65) Page 33
(66) Page 34
(67) Page 35
(68) Page 36
(69) Page 37
(70) Page 38
(71) Page 39
(72) Page 40
(73) Page 41
(74) Page 42
(75) Page 43
(76) Page 44
(77) Page 45
(78) Page 46
(79) Page 47
(80) Page 48
(81) Page 49
(82) Page 50
(83) Page 51
(84) Page 52
(85) Page 53
(86) Page 54
(87) Page 55
(88) Page 56
(89) Page 57
(90) Page 58
(91) Page 59
(92) Page 60
(93) Page 61
(94) Page 62
(95) Page 63
(96) Page 64
(97) Page 65
(98) Page 66
(99) Page 67
(100) Page 68
(101) Page 69
(102) Page 70
(103) Page 71
(104) Page 72
(105) Page 73
(106) Page 74
(107) Page 75
(108) Page 76
(109) Page 77
(110) Page 78
(111) Page 79
(112) Page 80
(113) Page 81
(114) Page 82
(115) Page 83
(116) Page 84
(117) Page 85
(118) Page 86
(119) Page 87
(120) Page 88
(121) Page 89
(122) Page 90
(123) Page 91
(124) Page 92
(125) Page 93
(126) Page 94
(127) Page 95
(128) Page 96
(129) Page 97
(130) Page 98
(131) Page 99
(132) Page 100
(133) Page 101
(134) Page 102
(135) Page 103
(136) Page 104
(137) Page 105
(138) Page 106
(139) Page 107
(140) Page 108
(141) Page 109
(142) Page 110
(143) Page 111
(144) Page 112
(145) Page 113
(146) Page 114
(147) Page 115
(148) Page 116
(149) Page 117
(150) Page 118
(151) Page 119
(152) Page 120
(153) Page 121
(154) Page 122
(155) Page 123
(156) Page 124
(157) Page 125
(158) Page 126
(159) Page 127
(160) Page 128
(161) Page 129
(162) Page 130
(163) Page 131
(164) Page 132
(165) Page 133
(166) Page 134
(167) Page 135
(168) Page 136
(169) Page 137
(170) Page 138
(171) Page 139
(172) Page 140
(173) Page 141
(174) Page 142
(175) Page 143
(176) Page 144
(177) Page 145
(178) Page 146
(179) Page 147
(180) Page 148
(181) Page 149
(182) Page 150
(183) Page 151
(184) Page 152
(185) Page 153
(186) Page 154
(187) Page 155
(188) Page 156
(189) Page 157
(190) Page 158
(191) Page 159
(192) Page 160
(193) Page 161
(194) Page 162
(195) Page 163
(196) Page 164
(197) Page 165
(198) Page 166
(199) Page 167
(200) Page 168
(201) Page 169
(202) Page 170
(203) Page 171
(204) Page 172
(205) Page 173
(206) Page 174
(207) Page 175
(208) Page 176
(209) Page 177
(210) Page 178
(211) Page 179
(212) Page 180
(213) Page 181
(214) Page 182
(215) Page 183
(216) Page 184
(217) Page 185
(218) Page 186
(219) Page 187
(220) Page 188
(221) Page 189
(222) Page 190
(223) Page 191
(224) Page 192
(225) Page 193
(226) Page 194
(227) Page 195
(228) Page 196
(229) Page 197
(230) Page 198
(231) Page 199
(232) Page 200
(233) Page 201
(234) Page 202
(235) Page 203
(236) Page 204
(237) Page 205
(238) Page 206
(239) Page 207
(240) Page 208
(241) Page 209
(242) Page 210
(243) Page 211
(244) Page 212
(245) Page 213
(246) Page 214
(247) Page 215
(248) Page 216
(249) Page 217
(250) Page 218
(251) Page 219
(252) Page 220
(253) Page 221
(254) Page 222
(255) Page 223
(256) Page 224
(257) Page 225
(258) Page 226
(259) Page 227
(260) Page 228
(261) Page 229
(262) Page 230
(263) Page 231
(264) Page 232
(265) Page 233
(266) Page 234
(267) Page 235
(268) Page 236
(269) Page 237
(270) Page 238
(271) Page 239
(272) Page 240
(273) Page 241
(274) Page 242
(275) Page 243
(276) Page 244
(277) Page 245
(278) Page 246
(279) Page 247
(280) Page 248
(281) Page 249
(282) Page 250
(283) Page 251
(284) Page 252
(285) Page 253
(286) Page 254
(287) Page 255
(288) Page 256
(289) Page 257
(290) Page 258
(291) Page 259
(292) Page 260
(293) Page 261
(294) Page 262
(295) Page 263
(296) Page 264
(297) Page 265
(298) Page 266
(299) Page 267
(300) Page 268
(301) Page 269
(302) Page 270
(303) Page 271
(304) Page 272
(305) Page 273
(306) Page 274
(307) Page 275
(308) Page 276
(309) Page 277
(310) Page 278
(311) Page 279
(312) Page 280
(313) Page 281
(314) Page 282
(315) Page 283
(316) Page 284
(317) Page 285
(318) Page 286
(319) Page 287
(320) Page 288
(321) Page 289
(322) Page 290
(323) Page 291
(324) Page 292
(325) Page 293
(326) Page 294
(327) Page 295
(328) Page 296
(329) Page 297
(330) Page 298
(331) Page 299
(332) Page 300
(333) Page 301
(334) Page 302
(335) Page 303
(336) Page 304
(337) Page 305
(338) Page 306
(339) Page 307
(340) Page 308
(341) Page 309
(342) Page 310
(343) Page 311
(344) Page 312
(345) Page 313
(346) Page 314
(347) Page 315
(348) Page 316
(349) Page 317
(350) Page 318
(351) Page 319
(352) Page 320
(353) Page 321
(354) Page 322
(355) Page 323
(356) Page 324
(357) Page 325
(358) Page 326
(359) Page 327
(360) Page 328
(361) Rear Flyleaf
(362) Rear Flyleaf
(363) Rear Flyleaf
(364) Rear Flyleaf
(365) Rear Flyleaf
(366) Rear Flyleaf
(367) Rear Board
(368) Rear Board
(369) Spine
(370) Fore Edge
(371) Scale
(372) Color Palette