þetta svívirðilega samkomulag og fá réttláta og sann- gjama niðurstöðu á þessi misklíðarmál. Þegar við í eitt skifti komum í borðstofuna, þá var þykk þáma í henni. Úti var kalt, og hafði rokið af réttum á borðunum. All- margir af skólapiltum gripu strax fyrir nefin og hlupu út, en aðrir fóru að grenslast eftir hvað á borðum væri, en það var soðinn fiskur á stórum leirfötum, og mikið af honum. Fiskstykkin heldu sér ekki, en voru eins og grautur. Það var mikil og óþægileg lykt af þessum fiski á meðan hann var heitur, en það var ekkert mjög vont bragð að honum, og nú stóð svo á að skólastjóri átti að borða með okkur þenna dag. Hann var þarna kominn og fór að borða og sagði að fiskurinn væri góður, en þá fór fjandinn í spilið. Piltar gengu allir burt, og tóku sumir með sér nokkuð af fiski til að sýna hinum kennurunum og frú Hjaltalín, og allir höfðu sömu söguna að segja að þetta væri ekki forsvaranlegur matur, nema skólastjóri; hann lét sig eigi. Nú höfðu piltar fund með sér. Vildu sumir að við gengjum allir úr skólanum en aðrir vildu að við kysum þriggja manna nefnd sem gengi fyrir amt- mann inn á Akureyri og tjá honum alla málavexti og var það samþykkt af meirihluta. Þessir nefndarmenn fóru strax um kvöldið inn á Akureyri og tók amtmaður okkar málstað vel til greina, og ráðlagði að við skyldum hafa sáttafund í máli þessu og vanda vel til hans, fá mikils- virtan óvilhallan mann með okkur til að reyna að sættast á málið með viðunandi kjörum. Ekki man ég, hvort amtmaður ráðlagði okkur hver maður væri hæfastur ti! þessa verks, en við sjálfir afréðum að fá séra Arnljót Ólafsson á Bægisá, og það var maðurinn sem við fengum fyrir okkar hönd til þess að fá viðunandi niðurstöðu á þetta matarmál. (Sunnudagsblað Alþýðublaðsins 3. apríl 1938 1-6) Að lokum segir Friðrik Guðmundsson frá Grímsstöðum frá því í æviminningarbrotum sínum, er hann heimsótti þau hjón, Maríu Flóventsdóttur og Jón bónda Guðmundsson, á heimili þeirra að Krossastöðum á Þelamörk árið 1895. Leit ég þau þá alt öðrum augum, og átti hjá þeim beztu nótt og bar heimili þeirra með sér fyrirmyndar- stjóm úti og inni. Hjá þeim var margt fólk í heimili og var sem allir heiðruðu hjón þessi og svo hetjulegur og góð- mannlegur var gamli bændaöldungurinn, að ég skamm- aðist mín fyrir að hafa einu sinni verið í hópi þeirra manna sem markað höfðu eitthvað af hrukkunum á enni hans. Og hefði ég þá átt peninga, hefði ég reynt að bæta honum upp það, er á vantaði fæðispeningana forðum, en hann hafði aðeins borið gæfu til þess með nærgætni og ljúfmensku að sýna mér hve rangt ég rataði sem oftast. Mér hafð alt af fundist ofmikið veður gert út af smá yfirsjónum við matinn, og sá heldur aldrei neina knýj- andi ástæðu til að kvarta, nema yfir morkna fiskinum. Óþokkann á mjólkinni fékk ég aldrei að sjá og trúði því aldrei, sannfærðist líka daglega um það að svo margt var ósatt á milli borið. (Sunnudagsblað Alþýðublaðsins 3. apríl 1938 8) Þorleifur í Hólum minnist líka matarmáls- ins nær 60 árum siðar og segir: Aldrei festist neinn kali hjá mér til Jóns bryta. Aðstæður voru slæmar i Möðruvallabænum til að hafa svona mikla fæðissölu, eins og áður er tekið fram. Hann alveg óvanur svona starfi. Var því ekki von, að hann hefði gott vit á því, hvernig haga skyldi viðskiptunum við þennan unga sveinaskara. Og piltarnir eflaust nokkuð kröfuharðir. Ég hygg, að Jón hafi verið bezti maður, þó að honum fataðist í þessu embætti. (Minningar 95) Veturinn 1881 til 82 voru skólasveinar 51 talsins, 19 í efra bekk og 32 í neðra bekk. Um vorið luku 17 nemendur úr efra bekk gagn- fræðaprófi. Pétur Jakobsson frá Sauðafelli í Dölum andaðist um veturinn og bróðir hans Jósep lauk ekki prófi. Af 32 nemendum í neðra bekk komu aðeins 8 aftur í skólann. Án efa hefur matarmálið haft þar nokkur áhrif, þótt fleira hafi komið til. Til dæmis vekur það athygli að 9 af 24 nemendum, sem ekki komu til skóla aftur, voru föðurlausir og fjórir höfðu setið tvo vetur í neðra bekk. Hafa þeir ef til vill ekki haft ráð á því að kosta sig enn einn vetur í skóla. Þá var um sumarið stofnaður búnaðarskóli á Hólum í Hjaltadal og þangað fóru nokkrir af nemendum Möðruvallaskól- ans. En mestu munu þó harðindin vorið og sumarið 1882 hafa valdið um að minni að- sókn varð að skólanum um haustið. I Minn- ingarriti Möðruvallaskólans segir líka: Fyrsta veturinn, 1880-1881, voru 35 í skólanum, og næsta skólaár voru þeir 51, og það hafa þeir flestir verið, enda voru þeir þá of margir. Síðan hefir ekki verið hægt að taka svo marga, því að taka varð eina stofuna til að geyma í bækur og náttúrugripi skólans. Næsta ár voru ekki nema 25 í skólanum, og mun það mest hafa orðið af harðærinu, er þá fór að þrengja að mönnum, og svo varð misklíð nokkur milli fæðissalans og nokkurra pilta, og 2 eða 3 komu ekki fyrir þá sök. (Minningarrit 9) Horft um öxl Fáir atburðir í 100 ára sögu skólans hafa orðið mönnum jafn-minnisstæðir og matar- málið á Möðruvöllum. Sögusagnir hafa gengið um þessa atburði í hartnær heila öld og er margt missagt í þeim fræðum og „valt og ótraust er mannlegt minni, er menn rifja upp lögu liðna atburði, jafnvel þó að greinargóðir menn og minnugir eigi í hlut.“ (Sigurður Guðmundsson Norðlenzki skólinn 192) í þessu máli báru þeir Jón Hjaltalín og Jón Guðmundsson aldrei hönd fyrir höfuð sér á opinberum vettvangi. Greinin í Skuld og sögusagnir unnu hið hljóðláta starf rógsins og báðir hafa þeir hlotið þungan dóm í munn- mælum. Ekki er því að neita að báðum urðu þeim mislagðar hendur í þessu máli. En óbil- girni skólapilta var mikil. í Skuldargreininni er lýst vatni því er piltar voru látnir hafa til neyslu. í lok greinarinnar er birt þetta vott- orð: Neyzluvatnið hefir verið tekið úr læk, sem fellur niður túnið fyrir sunnan skólahúsið; sunnanvert við lækinn;

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Flyleaf
(6) Front Flyleaf
(7) Front Flyleaf
(8) Front Flyleaf
(9) Page I
(10) Page II
(11) Page III
(12) Page IV
(13) Page V
(14) Page VI
(15) Page VII
(16) Page VIII
(17) Page IX
(18) Page X
(19) Page XI
(20) Page XII
(21) Page XIII
(22) Page XIV
(23) Page XV
(24) Page XVI
(25) Page XVII
(26) Page XVIII
(27) Page XIX
(28) Page XX
(29) Page XXI
(30) Page XXII
(31) Page XXIII
(32) Page XXIV
(33) Page 1
(34) Page 2
(35) Page 3
(36) Page 4
(37) Page 5
(38) Page 6
(39) Page 7
(40) Page 8
(41) Page 9
(42) Page 10
(43) Page 11
(44) Page 12
(45) Page 13
(46) Page 14
(47) Page 15
(48) Page 16
(49) Page 17
(50) Page 18
(51) Page 19
(52) Page 20
(53) Page 21
(54) Page 22
(55) Page 23
(56) Page 24
(57) Page 25
(58) Page 26
(59) Page 27
(60) Page 28
(61) Page 29
(62) Page 30
(63) Page 31
(64) Page 32
(65) Page 33
(66) Page 34
(67) Page 35
(68) Page 36
(69) Page 37
(70) Page 38
(71) Page 39
(72) Page 40
(73) Page 41
(74) Page 42
(75) Page 43
(76) Page 44
(77) Page 45
(78) Page 46
(79) Page 47
(80) Page 48
(81) Page 49
(82) Page 50
(83) Page 51
(84) Page 52
(85) Page 53
(86) Page 54
(87) Page 55
(88) Page 56
(89) Page 57
(90) Page 58
(91) Page 59
(92) Page 60
(93) Page 61
(94) Page 62
(95) Page 63
(96) Page 64
(97) Page 65
(98) Page 66
(99) Page 67
(100) Page 68
(101) Page 69
(102) Page 70
(103) Page 71
(104) Page 72
(105) Page 73
(106) Page 74
(107) Page 75
(108) Page 76
(109) Page 77
(110) Page 78
(111) Page 79
(112) Page 80
(113) Page 81
(114) Page 82
(115) Page 83
(116) Page 84
(117) Page 85
(118) Page 86
(119) Page 87
(120) Page 88
(121) Page 89
(122) Page 90
(123) Page 91
(124) Page 92
(125) Page 93
(126) Page 94
(127) Page 95
(128) Page 96
(129) Page 97
(130) Page 98
(131) Page 99
(132) Page 100
(133) Page 101
(134) Page 102
(135) Page 103
(136) Page 104
(137) Page 105
(138) Page 106
(139) Page 107
(140) Page 108
(141) Page 109
(142) Page 110
(143) Page 111
(144) Page 112
(145) Page 113
(146) Page 114
(147) Page 115
(148) Page 116
(149) Page 117
(150) Page 118
(151) Page 119
(152) Page 120
(153) Page 121
(154) Page 122
(155) Page 123
(156) Page 124
(157) Page 125
(158) Page 126
(159) Page 127
(160) Page 128
(161) Page 129
(162) Page 130
(163) Page 131
(164) Page 132
(165) Page 133
(166) Page 134
(167) Page 135
(168) Page 136
(169) Page 137
(170) Page 138
(171) Page 139
(172) Page 140
(173) Page 141
(174) Page 142
(175) Page 143
(176) Page 144
(177) Page 145
(178) Page 146
(179) Page 147
(180) Page 148
(181) Page 149
(182) Page 150
(183) Page 151
(184) Page 152
(185) Page 153
(186) Page 154
(187) Page 155
(188) Page 156
(189) Page 157
(190) Page 158
(191) Page 159
(192) Page 160
(193) Page 161
(194) Page 162
(195) Page 163
(196) Page 164
(197) Page 165
(198) Page 166
(199) Page 167
(200) Page 168
(201) Page 169
(202) Page 170
(203) Page 171
(204) Page 172
(205) Page 173
(206) Page 174
(207) Page 175
(208) Page 176
(209) Page 177
(210) Page 178
(211) Page 179
(212) Page 180
(213) Page 181
(214) Page 182
(215) Page 183
(216) Page 184
(217) Page 185
(218) Page 186
(219) Page 187
(220) Page 188
(221) Page 189
(222) Page 190
(223) Page 191
(224) Page 192
(225) Page 193
(226) Page 194
(227) Page 195
(228) Page 196
(229) Page 197
(230) Page 198
(231) Page 199
(232) Page 200
(233) Page 201
(234) Page 202
(235) Page 203
(236) Page 204
(237) Page 205
(238) Page 206
(239) Page 207
(240) Page 208
(241) Page 209
(242) Page 210
(243) Page 211
(244) Page 212
(245) Page 213
(246) Page 214
(247) Page 215
(248) Page 216
(249) Page 217
(250) Page 218
(251) Page 219
(252) Page 220
(253) Page 221
(254) Page 222
(255) Page 223
(256) Page 224
(257) Page 225
(258) Page 226
(259) Page 227
(260) Page 228
(261) Page 229
(262) Page 230
(263) Page 231
(264) Page 232
(265) Page 233
(266) Page 234
(267) Page 235
(268) Page 236
(269) Page 237
(270) Page 238
(271) Page 239
(272) Page 240
(273) Page 241
(274) Page 242
(275) Page 243
(276) Page 244
(277) Page 245
(278) Page 246
(279) Page 247
(280) Page 248
(281) Page 249
(282) Page 250
(283) Page 251
(284) Page 252
(285) Page 253
(286) Page 254
(287) Page 255
(288) Page 256
(289) Page 257
(290) Page 258
(291) Page 259
(292) Page 260
(293) Page 261
(294) Page 262
(295) Page 263
(296) Page 264
(297) Page 265
(298) Page 266
(299) Page 267
(300) Page 268
(301) Page 269
(302) Page 270
(303) Page 271
(304) Page 272
(305) Page 273
(306) Page 274
(307) Page 275
(308) Page 276
(309) Page 277
(310) Page 278
(311) Page 279
(312) Page 280
(313) Page 281
(314) Page 282
(315) Page 283
(316) Page 284
(317) Page 285
(318) Page 286
(319) Page 287
(320) Page 288
(321) Page 289
(322) Page 290
(323) Page 291
(324) Page 292
(325) Page 293
(326) Page 294
(327) Page 295
(328) Page 296
(329) Page 297
(330) Page 298
(331) Page 299
(332) Page 300
(333) Page 301
(334) Page 302
(335) Page 303
(336) Page 304
(337) Page 305
(338) Page 306
(339) Page 307
(340) Page 308
(341) Page 309
(342) Page 310
(343) Page 311
(344) Page 312
(345) Page 313
(346) Page 314
(347) Page 315
(348) Page 316
(349) Page 317
(350) Page 318
(351) Page 319
(352) Page 320
(353) Page 321
(354) Page 322
(355) Page 323
(356) Page 324
(357) Page 325
(358) Page 326
(359) Page 327
(360) Page 328
(361) Rear Flyleaf
(362) Rear Flyleaf
(363) Rear Flyleaf
(364) Rear Flyleaf
(365) Rear Flyleaf
(366) Rear Flyleaf
(367) Rear Board
(368) Rear Board
(369) Spine
(370) Fore Edge
(371) Scale
(372) Color Palette