skóla á undan honum, allt frá því Sæmundur kom frá námi, en að sögn Oddaverjaannáls og íslendingabókar nam hann í París og kom heim þaðan skömmu fyrir 1080. í Haukadal var skóli Teits ísleifssonar og Halls Þórarinssonar, sem Ari segir að hafi verið mildastur og „ágætastur að góðu á landi hér ólærðra manna,“ og er sennilegt, að Hallur hafi haldið skólann af mildi sinni og ágæti en ekki af lærdómi. Hallur var tengdur kristinni endurreisn á Norðurlöndum með sérstökum hætti, því að hann hafði verið fé- lagi Ólafs konungs helga og farið með fé hans í kaupferðum. Hólaskóli hinn fomi Jón biskup Ögmundarson setti skóla á Hólum, er hann kom til stólsins og hafði þar skamma stund verið, að því er segir í sögu hans. Vandaði biskup mjög til skólahalds alls. Fékk hann að skólanum lærða menn, meðal annarra þá Gísla Finnsson, gauskan mann, og Rikina prest, sem sagður er hafa verið franskur. Gísli var skólameistari og kenndi latínu, en Rikini gerðist kapellán biskups og kenndi sönglist (musica) og versagjörð (rhet- orica). Að sögn Gottskálksannáls lagði Jón Ögmundarson grundvöllinn að stofnun fyrsta klausturs á Islandi að Þingeyrum. Þar og í öðrum klaustrum hefur farið fram kennsla í klerklegum fræðum, sniðin eftir kennslu við klausturskóla úti í Evrópu. Jón Jóhannesson prófessor segir í íslands- sögu sinni, að skóli Jóns biskups Ögmundar- sonar á Hólum hafi ef til vill verið fyrsti reglulegi latínuskólinn eða dómskólinn á ís- landi, því að hina eldri skóla virðist fremur megi telja einkaskóla. (Jón Jóhannesson ís- lendinga saga I 190) Menntun íslendinga á miðöldum rís hæst á 12. öld, og þaðan ber bylgjuna yfir á 13. öld. Heimildir frá 12. öld sýna lærdóm manna í stærðfræði og stjörnufræði (rímfræði), lækn- isfræði, sagnfræði og málfræði auk þekkingar á lögum, ættfræði og öðrum innlendum fróð- leik. Utanferðir manna jukust á þessum tíma til háskóla og menningarstöðva í Evrópu og vald kirkjunnar jókst af skólunum og fyrir nýjar kenningar um rétt kirkjunnar og hinn kanóníska rétt. Á dögum Gissurar biskups ísleifssonar (1082-1118) voru flestir virðing- armenn lærðir og vígðir til prests, þó að höfðingjar væri, segir í biskupasögum. Kunnugt er að Snorri Sturluson var í Odda, þar sem hann naut tilsagnar í klerklegum fræðum. Bróðursonur hans, Ólafur hvíta- skáld Þórðarson, var lærður maður í málfræði og málskrúðsfræði og samdi rit um þau efni og hélt skóla í Stafaholti um miðja 13. öld. í Sturlungu segir í örfáum orðum frá skammvinnu skólahaldi á Hólum haustið 1218. Þessi frásögn er orðrétt eins að kalla í Guðmundar sögu, enda eiga frásagnir allra þessara sagna rætur að rekja til íslendinga sögu Sturlu Þórðarsonar, sem var fjögurra vetra, þegar þessi skóli var settur. Um skólahaldið segir raunar það eitt, að það „horfði til kostnaðar,“ og verður það að telj- ast skýring á æsilegum viðbrögðum tíundar- greiðenda undir forystu Arnórs Tumasonar, sem kváðu niður þetta skólahald með ofbeldi. Engin skýring er á því gefin, í hverju sá kostnaður var fólginn, sem til horfði, en það er rakið nánar í Guðmundar sögu Arngríms Brandssonar (Bisk II (1878) 105-106), en sú saga er ekki sett saman fyrr en undir miðja 14. öld, og því er hún mun lakari sagnfræði- heimild en frásögn Sturlu. Hins vegar er varðveitt önnur Guðmundar saga, sem aldrei hefur verið prentuð (í Papp 4to nr 4 i Konungsbókhlöðu í Stokkhólmi). Sú gerð er heldur eldri, trúlega frá því um 1320, og hefur verið aðalheimild Arngríms. í henni er minna um ýkjur en hjá Arngrími, og því er fróðlegt að sjá að þaðan hefur Arn- grímur skýringu sína á kostnaði við skóla- haldið. Texti Guðmundar sögu þessarar er svohljóðandi: Og meður því að hinum góða Guðmundi biskupi þótti verða mikið þrot lærdómsins, bæði af því að margir lærðir menn höfðu andast á hans burtverutíma, en hinir htlu færri er [hdr.: ad] sig héldu svo ósiðsama fyrir sam- neyti vandræðamanna og marga óspekt ljóts lifnaðar að honum sýndist eigi þolanda að þvílíkir stæði í guðs þjónustu ef öðru mætti við koma, setti hann skóla með bestu manna ráði heima að Hólum, skipandi þar til meistara vel lærðan mann Þórð ufsa. Skyldu í þann skóla inn ganga til læringar nær hver sem nema vildi, hvort sem hann átti meira kosti eður minna, hvar fyrir innan lítils tíma varð mjög mannmargt á staðnum og horfði til mikils kostnaðar, því að þótt ríkir menn gæfi mikið góss með sonum sínum voru þeir fleiri er lítið eða alls ekki höfðu sér til kostar nema það er biskup veitti þeim af sinni mildi, því að huggæði og miskunnsemi var hin sama með honum nú sem fyrr er lesið. Enda þótt ekki sé öruggt að þarna sér farið með rétt mál um skólahaldið, verður að telja það heldur sennilegt, enda er frásögnin í fyllsta samræmi við frásagnir af öðrum at- höfnum Guðmundar biskups. Skólahald hans hefur einfaldlega verið sú bylting í skólamálum að ekki á sinn líka enn í dag í þjóðfélagi okkar: skóli opinn nemendum

(1) Band
(2) Band
(3) Saurblað
(4) Saurblað
(5) Saurblað
(6) Saurblað
(7) Saurblað
(8) Saurblað
(9) Blaðsíða I
(10) Blaðsíða II
(11) Blaðsíða III
(12) Blaðsíða IV
(13) Blaðsíða V
(14) Blaðsíða VI
(15) Blaðsíða VII
(16) Blaðsíða VIII
(17) Blaðsíða IX
(18) Blaðsíða X
(19) Blaðsíða XI
(20) Blaðsíða XII
(21) Blaðsíða XIII
(22) Blaðsíða XIV
(23) Blaðsíða XV
(24) Blaðsíða XVI
(25) Blaðsíða XVII
(26) Blaðsíða XVIII
(27) Blaðsíða XIX
(28) Blaðsíða XX
(29) Blaðsíða XXI
(30) Blaðsíða XXII
(31) Blaðsíða XXIII
(32) Blaðsíða XXIV
(33) Blaðsíða 1
(34) Blaðsíða 2
(35) Blaðsíða 3
(36) Blaðsíða 4
(37) Blaðsíða 5
(38) Blaðsíða 6
(39) Blaðsíða 7
(40) Blaðsíða 8
(41) Blaðsíða 9
(42) Blaðsíða 10
(43) Blaðsíða 11
(44) Blaðsíða 12
(45) Blaðsíða 13
(46) Blaðsíða 14
(47) Blaðsíða 15
(48) Blaðsíða 16
(49) Blaðsíða 17
(50) Blaðsíða 18
(51) Blaðsíða 19
(52) Blaðsíða 20
(53) Blaðsíða 21
(54) Blaðsíða 22
(55) Blaðsíða 23
(56) Blaðsíða 24
(57) Blaðsíða 25
(58) Blaðsíða 26
(59) Blaðsíða 27
(60) Blaðsíða 28
(61) Blaðsíða 29
(62) Blaðsíða 30
(63) Blaðsíða 31
(64) Blaðsíða 32
(65) Blaðsíða 33
(66) Blaðsíða 34
(67) Blaðsíða 35
(68) Blaðsíða 36
(69) Blaðsíða 37
(70) Blaðsíða 38
(71) Blaðsíða 39
(72) Blaðsíða 40
(73) Blaðsíða 41
(74) Blaðsíða 42
(75) Blaðsíða 43
(76) Blaðsíða 44
(77) Blaðsíða 45
(78) Blaðsíða 46
(79) Blaðsíða 47
(80) Blaðsíða 48
(81) Blaðsíða 49
(82) Blaðsíða 50
(83) Blaðsíða 51
(84) Blaðsíða 52
(85) Blaðsíða 53
(86) Blaðsíða 54
(87) Blaðsíða 55
(88) Blaðsíða 56
(89) Blaðsíða 57
(90) Blaðsíða 58
(91) Blaðsíða 59
(92) Blaðsíða 60
(93) Blaðsíða 61
(94) Blaðsíða 62
(95) Blaðsíða 63
(96) Blaðsíða 64
(97) Blaðsíða 65
(98) Blaðsíða 66
(99) Blaðsíða 67
(100) Blaðsíða 68
(101) Blaðsíða 69
(102) Blaðsíða 70
(103) Blaðsíða 71
(104) Blaðsíða 72
(105) Blaðsíða 73
(106) Blaðsíða 74
(107) Blaðsíða 75
(108) Blaðsíða 76
(109) Blaðsíða 77
(110) Blaðsíða 78
(111) Blaðsíða 79
(112) Blaðsíða 80
(113) Blaðsíða 81
(114) Blaðsíða 82
(115) Blaðsíða 83
(116) Blaðsíða 84
(117) Blaðsíða 85
(118) Blaðsíða 86
(119) Blaðsíða 87
(120) Blaðsíða 88
(121) Blaðsíða 89
(122) Blaðsíða 90
(123) Blaðsíða 91
(124) Blaðsíða 92
(125) Blaðsíða 93
(126) Blaðsíða 94
(127) Blaðsíða 95
(128) Blaðsíða 96
(129) Blaðsíða 97
(130) Blaðsíða 98
(131) Blaðsíða 99
(132) Blaðsíða 100
(133) Blaðsíða 101
(134) Blaðsíða 102
(135) Blaðsíða 103
(136) Blaðsíða 104
(137) Blaðsíða 105
(138) Blaðsíða 106
(139) Blaðsíða 107
(140) Blaðsíða 108
(141) Blaðsíða 109
(142) Blaðsíða 110
(143) Blaðsíða 111
(144) Blaðsíða 112
(145) Blaðsíða 113
(146) Blaðsíða 114
(147) Blaðsíða 115
(148) Blaðsíða 116
(149) Blaðsíða 117
(150) Blaðsíða 118
(151) Blaðsíða 119
(152) Blaðsíða 120
(153) Blaðsíða 121
(154) Blaðsíða 122
(155) Blaðsíða 123
(156) Blaðsíða 124
(157) Blaðsíða 125
(158) Blaðsíða 126
(159) Blaðsíða 127
(160) Blaðsíða 128
(161) Blaðsíða 129
(162) Blaðsíða 130
(163) Blaðsíða 131
(164) Blaðsíða 132
(165) Blaðsíða 133
(166) Blaðsíða 134
(167) Blaðsíða 135
(168) Blaðsíða 136
(169) Blaðsíða 137
(170) Blaðsíða 138
(171) Blaðsíða 139
(172) Blaðsíða 140
(173) Blaðsíða 141
(174) Blaðsíða 142
(175) Blaðsíða 143
(176) Blaðsíða 144
(177) Blaðsíða 145
(178) Blaðsíða 146
(179) Blaðsíða 147
(180) Blaðsíða 148
(181) Blaðsíða 149
(182) Blaðsíða 150
(183) Blaðsíða 151
(184) Blaðsíða 152
(185) Blaðsíða 153
(186) Blaðsíða 154
(187) Blaðsíða 155
(188) Blaðsíða 156
(189) Blaðsíða 157
(190) Blaðsíða 158
(191) Blaðsíða 159
(192) Blaðsíða 160
(193) Blaðsíða 161
(194) Blaðsíða 162
(195) Blaðsíða 163
(196) Blaðsíða 164
(197) Blaðsíða 165
(198) Blaðsíða 166
(199) Blaðsíða 167
(200) Blaðsíða 168
(201) Blaðsíða 169
(202) Blaðsíða 170
(203) Blaðsíða 171
(204) Blaðsíða 172
(205) Blaðsíða 173
(206) Blaðsíða 174
(207) Blaðsíða 175
(208) Blaðsíða 176
(209) Blaðsíða 177
(210) Blaðsíða 178
(211) Blaðsíða 179
(212) Blaðsíða 180
(213) Blaðsíða 181
(214) Blaðsíða 182
(215) Blaðsíða 183
(216) Blaðsíða 184
(217) Blaðsíða 185
(218) Blaðsíða 186
(219) Blaðsíða 187
(220) Blaðsíða 188
(221) Blaðsíða 189
(222) Blaðsíða 190
(223) Blaðsíða 191
(224) Blaðsíða 192
(225) Blaðsíða 193
(226) Blaðsíða 194
(227) Blaðsíða 195
(228) Blaðsíða 196
(229) Blaðsíða 197
(230) Blaðsíða 198
(231) Blaðsíða 199
(232) Blaðsíða 200
(233) Blaðsíða 201
(234) Blaðsíða 202
(235) Blaðsíða 203
(236) Blaðsíða 204
(237) Blaðsíða 205
(238) Blaðsíða 206
(239) Blaðsíða 207
(240) Blaðsíða 208
(241) Blaðsíða 209
(242) Blaðsíða 210
(243) Blaðsíða 211
(244) Blaðsíða 212
(245) Blaðsíða 213
(246) Blaðsíða 214
(247) Blaðsíða 215
(248) Blaðsíða 216
(249) Blaðsíða 217
(250) Blaðsíða 218
(251) Blaðsíða 219
(252) Blaðsíða 220
(253) Blaðsíða 221
(254) Blaðsíða 222
(255) Blaðsíða 223
(256) Blaðsíða 224
(257) Blaðsíða 225
(258) Blaðsíða 226
(259) Blaðsíða 227
(260) Blaðsíða 228
(261) Blaðsíða 229
(262) Blaðsíða 230
(263) Blaðsíða 231
(264) Blaðsíða 232
(265) Blaðsíða 233
(266) Blaðsíða 234
(267) Blaðsíða 235
(268) Blaðsíða 236
(269) Blaðsíða 237
(270) Blaðsíða 238
(271) Blaðsíða 239
(272) Blaðsíða 240
(273) Blaðsíða 241
(274) Blaðsíða 242
(275) Blaðsíða 243
(276) Blaðsíða 244
(277) Blaðsíða 245
(278) Blaðsíða 246
(279) Blaðsíða 247
(280) Blaðsíða 248
(281) Blaðsíða 249
(282) Blaðsíða 250
(283) Blaðsíða 251
(284) Blaðsíða 252
(285) Blaðsíða 253
(286) Blaðsíða 254
(287) Blaðsíða 255
(288) Blaðsíða 256
(289) Blaðsíða 257
(290) Blaðsíða 258
(291) Blaðsíða 259
(292) Blaðsíða 260
(293) Blaðsíða 261
(294) Blaðsíða 262
(295) Blaðsíða 263
(296) Blaðsíða 264
(297) Blaðsíða 265
(298) Blaðsíða 266
(299) Blaðsíða 267
(300) Blaðsíða 268
(301) Blaðsíða 269
(302) Blaðsíða 270
(303) Blaðsíða 271
(304) Blaðsíða 272
(305) Blaðsíða 273
(306) Blaðsíða 274
(307) Blaðsíða 275
(308) Blaðsíða 276
(309) Blaðsíða 277
(310) Blaðsíða 278
(311) Blaðsíða 279
(312) Blaðsíða 280
(313) Blaðsíða 281
(314) Blaðsíða 282
(315) Blaðsíða 283
(316) Blaðsíða 284
(317) Blaðsíða 285
(318) Blaðsíða 286
(319) Blaðsíða 287
(320) Blaðsíða 288
(321) Blaðsíða 289
(322) Blaðsíða 290
(323) Blaðsíða 291
(324) Blaðsíða 292
(325) Blaðsíða 293
(326) Blaðsíða 294
(327) Blaðsíða 295
(328) Blaðsíða 296
(329) Blaðsíða 297
(330) Blaðsíða 298
(331) Blaðsíða 299
(332) Blaðsíða 300
(333) Blaðsíða 301
(334) Blaðsíða 302
(335) Blaðsíða 303
(336) Blaðsíða 304
(337) Blaðsíða 305
(338) Blaðsíða 306
(339) Blaðsíða 307
(340) Blaðsíða 308
(341) Blaðsíða 309
(342) Blaðsíða 310
(343) Blaðsíða 311
(344) Blaðsíða 312
(345) Blaðsíða 313
(346) Blaðsíða 314
(347) Blaðsíða 315
(348) Blaðsíða 316
(349) Blaðsíða 317
(350) Blaðsíða 318
(351) Blaðsíða 319
(352) Blaðsíða 320
(353) Blaðsíða 321
(354) Blaðsíða 322
(355) Blaðsíða 323
(356) Blaðsíða 324
(357) Blaðsíða 325
(358) Blaðsíða 326
(359) Blaðsíða 327
(360) Blaðsíða 328
(361) Saurblað
(362) Saurblað
(363) Saurblað
(364) Saurblað
(365) Saurblað
(366) Saurblað
(367) Band
(368) Band
(369) Kjölur
(370) Framsnið
(371) Kvarði
(372) Litaspjald