75 til að ganga að því vísu að það hafi gengið Noregskonungi á hönd sem sjálfstætt ríki og þvi síður sem sjálfstætt konungsríki eða alveg nýtt konungsríki, Island. Ef bænd- unum af Norður- og Suðurlandi, er gengu að undirokunarsáttmálanum 1262, hefði verið áhugamál að tryggja það, að ísland yrði viðurkennt sem sjálfstætt ríki eða enda sem sjálfstætt konungsríki, er aðeins væri í drottinssambandi við Noreg, þá mætti svo virðast sem nauðsyrjlegt hefði verið að láta það koma skýrt fram í sáttmálanum á einn eða annan hátt, t. d. þannig, að nefna konunginn Islandskonung eða að minnsta kosti Islands- og Noregskonung eða konung beggja ríkjanna. En þótt athuguð sjeu orð sáttmálans — sú þýðing á honum, er stendur í >>Bráðabirgða-athugasemdum, er eigi alveg nákvæm og auk þess er inngangsorðunum sleppt, sem þó eru mjög þýðingar- mikil — þá er eigi hægt að finna neitt, er bendi í þá átt. Þar er sem sje hvergi talað um neinn íslandskonung1), en í hinni svo nefndu endurnýjun Gamla sáttmála 1302, er skírskotar til Gamla sáttmála2), og í íslenzkum annálum frá sama tíma3) er konungur berumorðumnefndur Noregskonungur. Noregskonungi erheitiðþegnlegrihlýðni(landi og þegnum) og >>æfinlegum skatti«, og það, sem Islendingar áskildu sjer að launum, bendir eigi á, eða þarf að minnsta kosti ekki að benda á, að Island væri viðurkennt sem sjálf- stætt ríki — yfir höfuð er Island eigi nefnt ríki, í sáttmálanum er aðeins talað um >>landið« og um >>íslenzka menn«. Það var ekki tiltökumál á þeim tímum þótt konungur ætti að halda við þá frið og íslenzk lög, þar sem hvert hjerað eða fylki í Noregi hafði lög og rjett út af fyrir sig. Einnig var það í sjálfu sjer eðlilegt að Islendingar tryggðu sjer álíka rjettarstöðu í einkamálum í Noregi eins og þeir höfðu haft samkvæmt sjer- stökum samningi áður en þeir gengu á vald Noregskonungi, og að þeir væru undan- þegnir hafnargjaldi (landaurum), er fyrrum hafði verið lagt á þá af því að þeir vildu eigi hlíta ríki konungs. Eigi verður heldur sagt, að það bendi á ríkis-sjálfstæði, að Islendingar skuldbundu sig til að hlýða jarli, er konungur hafði árið áður skipað yfir landið að þeim fornspurðum, og að þeir gjörðust konungi háðir í efnalegu tilliti með því að fela honum að sjá um siglingar til landsins að dæmi Færeyinga í stað þess að annast um þær sjálfir. Verzlunareinokunin4), er síðar komst á og svo margar hörmungar leiddi af, átti rót sína að rekja til þessa ákvæðis. Enn er að vísu ótalið hið merkilega uppsagnarákvæði, en þess verður að gæta, að þar er eigi talað um rjett til uppsagnar hvenær sem vera skal heldur einungis um rjettIslendinga til að vera lausir allra mála ef konungur r j úfi sáttmálann, ella voru þeir skyldir að gjalda honum »æf inlegan skatt«, og ákvæðið var því á þeim tímum, er ráðgjafaábyrgð þekktist eigi, >>hvervetna mjög algengt i hinum gömlu skilmálaskrám« !) I hinni ónákvæmu þ/ðingu P. A. Munchs, sem tekin er upj> í »Bráðabirgða-atliugasem<lir, segir svo: »Vjer játurn yðiu-, Ilákon konungur, Noregs konungur, land, þegna og ævarandi skatt«. í aðalhandritinu gamla í Árna Magnússonar liandritasafni, shr. einnig Norges gamle Love I. hls. 461 og íslenzkt fornbrjefasafn I. nr. 152, stendur liins vegar hvorki nafn konungs nje titill heldur einungis. »Herra N. konungur*. og gæti það bent á, að handritið væri aðeins eptirrit af uppkasti að sáttmálanum. 2) Sjá Kíkisrjettindi íslands, bls. 12: >herra Hákoni Noregs konungic, sbr. einnig bls. 7, fyrirsognina, Gamli sáttmáli á millum Noregs kongs ok Islendinga." 3) Sjá Annales regii 1262: »Svarið Hákoni og Magnúsi Noregs konungum land ok þegnar ok æfinligr skattr af íslandi um Nordlendinga fjórðung o. s. frv.«, Storm, bls. 134; Annales regii 1264: »Það sumar sór Ormur Ormsson Noregs konungum skatt á alþingi fyrir hönd Síðumanna, og höfðu þá allir liinir fremstu rnenn á íslandi samþykkt um skatt við Noregs konunga«. Storm bls. 135. 4) Sjá rjettarbót Magnúsar konungs Hákonarsonar handa Færeyjum 1273 í Diplomatarium Færöense 1907, bls. 24.

(1) Front Board
(2) Front Board
(3) Front Flyleaf
(4) Front Flyleaf
(5) Front Flyleaf
(6) Front Flyleaf
(7) Front Cover
(8) Front Cover
(9) Page [1]
(10) Page [2]
(11) Page I
(12) Page II
(13) Page III
(14) Page IV
(15) Page V
(16) Page VI
(17) Page VII
(18) Page VIII
(19) Page IX
(20) Page X
(21) Page XI
(22) Page XII
(23) Page XIII
(24) Page XIV
(25) Page XV
(26) Page XVI
(27) Page XVII
(28) Page XVIII
(29) Page 3
(30) Page 4
(31) Page 5
(32) Page 6
(33) Page 7
(34) Page 8
(35) Page 9
(36) Page 10
(37) Page 11
(38) Page 12
(39) Page 13
(40) Page 14
(41) Page 15
(42) Page 16
(43) Page 17
(44) Page 18
(45) Page 19
(46) Page 20
(47) Page 21
(48) Page 22
(49) Page 23
(50) Page 24
(51) Page 25
(52) Page 26
(53) Page [1]
(54) Page [2]
(55) Page 27
(56) Page 28
(57) Page 29
(58) Page 30
(59) Page 31
(60) Page 32
(61) Page 33
(62) Page 34
(63) Page 35
(64) Page 36
(65) Page 37
(66) Page 38
(67) Page 39
(68) Page 40
(69) Page 41
(70) Page 42
(71) Page 43
(72) Page 44
(73) Page 45
(74) Page 46
(75) Page 47
(76) Page 48
(77) Page 49
(78) Page 50
(79) Page 51
(80) Page 52
(81) Page 53
(82) Page 54
(83) Page 55
(84) Page 56
(85) Page 57
(86) Page 58
(87) Page 59
(88) Page 60
(89) Page 61
(90) Page 62
(91) Page 63
(92) Page 64
(93) Page 65
(94) Page 66
(95) Page 67
(96) Page 68
(97) Page 69
(98) Page 70
(99) Page 71
(100) Page 72
(101) Page 73
(102) Page 74
(103) Page 75
(104) Page 76
(105) Page 77
(106) Page 78
(107) Page 79
(108) Page 80
(109) Page 81
(110) Page 82
(111) Page 83
(112) Page 84
(113) Page 85
(114) Page 86
(115) Page 87
(116) Page 88
(117) Page 89
(118) Page 90
(119) Page 91
(120) Page 92
(121) Page 93
(122) Page 94
(123) Page 95
(124) Page 96
(125) Page 97
(126) Page 98
(127) Page 99
(128) Page 100
(129) Page 101
(130) Page 102
(131) Page 103
(132) Page 104
(133) Page 105
(134) Page 106
(135) Page 107
(136) Page 108
(137) Page 109
(138) Page 110
(139) Page 111
(140) Page 112
(141) Page 113
(142) Page 114
(143) Page 115
(144) Page 116
(145) Page 117
(146) Page 118
(147) Page 119
(148) Page 120
(149) Page 121
(150) Page 122
(151) Page 123
(152) Page 124
(153) Page 125
(154) Page 126
(155) Page 127
(156) Page 128
(157) Page 129
(158) Page 130
(159) Page 131
(160) Page 132
(161) Page 133
(162) Page 134
(163) Page 135
(164) Page 136
(165) Page 137
(166) Page 138
(167) Page 139
(168) Page 140
(169) Page 141
(170) Page 142
(171) Page 143
(172) Page 144
(173) Page 145
(174) Page 146
(175) Page 147
(176) Page 148
(177) Page 149
(178) Page 150
(179) Page 151
(180) Page 152
(181) Page 153
(182) Page 154
(183) Page 155
(184) Page 156
(185) Page 157
(186) Page 158
(187) Page 159
(188) Page 160
(189) Page 161
(190) Page 162
(191) Page 163
(192) Page 164
(193) Page 165
(194) Page 166
(195) Back Cover
(196) Back Cover
(197) Rear Flyleaf
(198) Rear Flyleaf
(199) Rear Flyleaf
(200) Rear Flyleaf
(201) Rear Board
(202) Rear Board
(203) Spine
(204) Fore Edge
(205) Scale
(206) Color Palette