25 ára afmælisrit Stómasamtakanna dóminn er t.d. mun meiri í Norður- Evrópu, Norður-Ameríku og Ástralíu en Suður-Ameríku, Asíu og Afríku. Nýgengi endaþarmskrabbameins á Norðurlöndum er talið vera um tuttugu sinnum hærra en í Mið-Afríku. Þessi landfræðilegi munur er talinn stafa fyrst og fremst af mismunandi lífsháttum, einkum mismunandi matar- venjum. Á Norðurlöndunum er nýgengi hæst hjá Norðmönnum og Dönum en lægst hjá íslendingum. Einkenni Einkenni ristil- og endaþarmskrabba- meins eru fyrst og fremst blóð í hægðum og breytingará hægðavenjum. Kviðverkir, uppþemba, lítil matarlyst, þreyta, slapp- leiki og þyngdartap geta einnig verið einkenni. Þessi einkenni geta stafað af öðru en krabbameini en mikilvægt er að kanna undirliggjandi ástæður. í sumum tilfellum getur ristilkrabbamein valdið mjög bráðum einkennum, t.d. garnaflækju eða garnastíflu. Greining Þegar einkenni eins og blóð á hægðum eða breytingar á hægðavenjum koma fram er rétt að fara í læknisrannsókn. Hluti af venjulegri læknisfræðilegri líkamsskoðun er þreifing á kviði og einnig þreifing í endaþarmi. Áreiðanlegasta rannsóknin er endaþarms- og ristil- speglun en ef skoða á allan ristilinn krefst það ítarlegrar úthreinsunar. Hægt er að skoða breytingar í öllum ristlinum með sveigjanlegu speglunartæki. Ef vefjasýni er tekið úr meinum eða afbrigðilegri slímhúð er hægt með vefjarannsókn að komast að því hvort um illkynja mein sé að ræða. Nýlega er farið að nota tölvusneið- myndartæki til að taka myndir af ristlinum eins og verið sé að spegla ristilinn að innan og skima eftir breytingum í slímhúðinni. Mögulegterað þessi aðferð eigi eftir að hafa hlutverk varðandi leit (skimun) að ristilkrabbameini. Meðferð Ristil- og endaþarmskrabbamein er fyrst og fremst meðhöndlað með skurð- aðgerð. Ef æxlið hefur ekki vaxið út fyrir þarmavegginn eru miklar líkur á fullri lækningu. Sé æxlið staðsett í neðsta hluta endaþarmsins getur þurft að fjarlægja allan endaþarminn, svo og endaþarmsopið. Þá þarf að leiða þarminn út á kviðvegginn (colostómía) svo þarmainnihaldið komist út þar sem það kemst ekki lengur rétta leið út um endaþarmsopið. Ef æxlið er hærra uppi í endaþarminum er oft möguleiki á að fjarlægja aðeins hluta endaþarmsins og tengja aftur saman þarmaendana svo að sjúklingur geti haldið endaþarmsopi og vöðvum þess og tæmt endaþarminn á venjubundinn hátt. Skurðaðgerð á endaþarmskrabba- meini er umfangsmikil, flókin og mikið nákvæmnisverk. Gæta þarf þess að reyna að taka burt aðlægan vef til að komast fyrir æxlisvöxtinn. Jafnframt þarf þó að gæta þess að taka ekki meira en nauðsynlegt er vegna mikilvægra aðlægra líffæra og tauga sem stjórna þvagblöðrutæmingu og stinningu. Til að minnka líkurnar á endurkomu ristilkrabbameins fjarlægir skurðlæknir- inn ekki eingöngu sjálft æxlið heldur líka hluta af heilbrigðum vef í kringum æxlið ásamt nálægum eitlum. Síðan er oftast hægt að tengja ristilendana saman. Horfur í þeim tilvikum er ristilkrabbamein uppgötvast snemma, þ.e. þegar það er takmarkað við ristilvegginn, er lang- oftast unnt að lækna sjúklinga með skurðaðgerð. Þegar sjúkdómurinn hefur náð að dreifa sér út fyrir ristilvegginn eru horfurnar verri og einkum ef æxlið hefur dreift sér til eitla eða fjarlægra líffæra. í heildina er hlutfallsleg fimm ára lifun (þ.e. lifun miðað við jafnaldra af sama kyni) 54% fyrir karlmenn og 58% fyrir konur. Horfur sjúklinga sem greinast með endaþarmskrabbamein eru mjög mismunandi. í heild hafa horfur batnað mjög mikið, sérstaklega síðustu tíu árin, einkum með tilkomu betri og markvissari skurðaðgerða og geislameðferðar, sem oftast er gefin fyrir skurðaðgerð. Hlutfallsleg fimm ára lifun er yfir 50% og líkur eru á að lifun batni enn á næstu árum með markvissari meðferð. (Grein þessi er unnin úr bókinni Krabbamein á íslandi. Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands 50 ára, sem Jón Gunnlaugur Jónasson og Laufey Tryggvadóttir ritstýrðu og Krabbameinsfélagið gaf út 2004. Kaflarnir sem þessi grein er unnin úr eru „Ristilkrabbamein" og „Endaþarmskrabbamein". Greinin er birt með góðfúslegu leyfi ritstjóra bókarinnar). Ristilkrabbamein 1998-2002 Karlar Konur Meðalfjöldi tilfella á ári 49 39 Hlutfall af öllum meinum 8,5% 6,7% Meðalaldur við greiningu 70 ár 71 ár Fjöldi á lífi í árslok 2002 280 258 Heimild: Krabbamein á ísland 2004. Endaþarmskrabbamein 1998-2002 Karlar Konur Meðalfjöldi tilfella á ári 15 14 Hlutfall af öllum meinum 2,6% 2,5% Meðalaldur við greiningu 69 ár 66 ár Fjöldi á lífi í árslok 2002 91 86 20

(1) Blaðsíða 1
(2) Blaðsíða 2
(3) Blaðsíða 3
(4) Blaðsíða 4
(5) Blaðsíða 5
(6) Blaðsíða 6
(7) Blaðsíða 7
(8) Blaðsíða 8
(9) Blaðsíða 9
(10) Blaðsíða 10
(11) Blaðsíða 11
(12) Blaðsíða 12
(13) Blaðsíða 13
(14) Blaðsíða 14
(15) Blaðsíða 15
(16) Blaðsíða 16
(17) Blaðsíða 17
(18) Blaðsíða 18
(19) Blaðsíða 19
(20) Blaðsíða 20
(21) Blaðsíða 21
(22) Blaðsíða 22
(23) Blaðsíða 23
(24) Blaðsíða 24
(25) Blaðsíða 25
(26) Blaðsíða 26
(27) Blaðsíða 27
(28) Blaðsíða 28
(29) Blaðsíða 29
(30) Blaðsíða 30
(31) Blaðsíða 31
(32) Blaðsíða 32
(33) Blaðsíða 33
(34) Blaðsíða 34
(35) Blaðsíða 35
(36) Blaðsíða 36
(37) Blaðsíða 37
(38) Blaðsíða 38
(39) Blaðsíða 39
(40) Blaðsíða 40
(41) Blaðsíða 41
(42) Blaðsíða 42
(43) Blaðsíða 43
(44) Blaðsíða 44