Jflf neitað er rjettargildi laganna 2. janúar 1871 um stjórnarlega stöðu Tfjlands í líkinu og stj órnarskrárinnar 1874, er byggist á þeim, sbr. stj órnarskrárbreytinguna 1903 og allt, sem frá rjettarsjónarmiði styðst við greind lög, þá er það auðsætt, að Gamli sáttmáli íslendinga við Noregskonung 1262 og sú rjett.artilhögun, er smátt og smátt myndaðist á þeim grundvelli, er lagðui' var með honum, er hin upprunalega, lagalega undirstaða ríkisrjettarsambands þess, sem nú er milli Danmerkur og Islands. Að því leytiskiptir það jafnanmiklu að hafa ljósa hugmynd um þýðingu Gamla sáttmála og stöðu íslands eptir að hann var gjörður. Skal því hjer leitazt við að skýra þetta mál með rökum, enda hefur það aldrei verið tekið rækilega til athugunar til þessa, hvorki af Dana hálfu nje Islendinga. Fyrst er þá að rannsaka hvernig samningur þessi er til orðinn. I ritgjörð, er nefndin hefur áður fengið í hendur, hef jeg komizt svo að orði, að sáttmálinn hafi eigi verið gjörður með >>formlegri alþingisákvörðun, er samþykkt væri í lögrjettu, löggjaf- ardeild alþingis, og því þegar bindandi fvrir landið allt, heldur á þann liátt, að liinir helztu höfðingjar og undirmenn þeirra gengu smátt og smátt konungi á hönd á árunum 1262—64« o. s. frv. þessu er andmælt í »I>ráðabirgða-attuiga.scurulum ^,1) og er því haldið föstu >>sem sögulegum sannleika og sjálfsagðri afleiðingu af tilveru íslenzka ríkisins, livort sem það er skoðað sem lýðveldi eða lýðveldasamband, að tjeður sáttmáli (Gamli sáttmáli) var samþykktur á alþingi«. Það skal afdráttarlaust játað, að ef það væri rjett, að íslenzka ríkið hefði verið til þegar sáttmálinn var gjörður, eigi aðeins að lögum heldur einnig í raun og veru, ef stjórn þess og löggjafarvald hefði staðið óhaggað og verið framkvæmt í fullu samræmi við lýðveldislögin gömlu, þá væri það >>sjálfsögð afleiðing« að sáttmálinn hefði verið samþykktur á alþingi (í logrjettu) og verið bindandi fvrir landið allt þegar í stað. En stjórn íslands var þá þegar komin á ringulreið og þ e s s- vegna vor sáttmálinn ekki samþykktur með >>formlegri« alþingisákvörðun heldur með uppgjöf einstakra landshluta á árunum 1262—64. Það má sem sje færa sönnur á það, að sáttmálinn var ekki samþykktur á al- þingi. I sögu Hákonar Hákonarsonar og í kafla í Sturlungu, er þaðan mun vera tekinn, segir að vísu, að lögrjetta hafi verið sett. Frásagnir um atburði þá, er gjörðust 1262, eru svo óljósar, að sú gáta mun aldrei verða leyst, hvernig þetta mátti ske undir stjórn- lcysi því, er þá var ríkjandi á íslandi og Sturlunga lýsir svo átakanlega, — hvernig lög- rjettan gat orðið fullskipuð og hvor átti að ráða þar mestu, goðarnir eða Noregskonungur, en honum munu goðarnir þá þegar hafa fengið goðorð sín og þar með löggjafarvaldið2). ') Til þess að komast hjá persónulegum ileilum leyfi jeg mjer að nefna svo »Nokkrar bráðabirgða- athugasemdir um ríkisrjettarsteðu Islands* eptir L. H. Bjarnason, Kaupmannahöfn 1908. 2) í óprentaðri íslenzkri rjettarsögu eptir Yilhjálm Finsen (í handritasafni Arna Magnússonar) er eptirfarandi, eigi ómerkilegu athugasemd lauslega kastað fram (bls. 289): »Goðarnir höfðu fengið konungi goðorð sín, Maurer, Isl. bls. 473; eptir því var ]>að konnngur, sem gat ski[>að lögrjettuV Þetta mun vera rjett«.

(1) Band
(2) Band
(3) Saurblað
(4) Saurblað
(5) Saurblað
(6) Saurblað
(7) Kápa
(8) Kápa
(9) Blaðsíða [1]
(10) Blaðsíða [2]
(11) Blaðsíða I
(12) Blaðsíða II
(13) Blaðsíða III
(14) Blaðsíða IV
(15) Blaðsíða V
(16) Blaðsíða VI
(17) Blaðsíða VII
(18) Blaðsíða VIII
(19) Blaðsíða IX
(20) Blaðsíða X
(21) Blaðsíða XI
(22) Blaðsíða XII
(23) Blaðsíða XIII
(24) Blaðsíða XIV
(25) Blaðsíða XV
(26) Blaðsíða XVI
(27) Blaðsíða XVII
(28) Blaðsíða XVIII
(29) Blaðsíða 3
(30) Blaðsíða 4
(31) Blaðsíða 5
(32) Blaðsíða 6
(33) Blaðsíða 7
(34) Blaðsíða 8
(35) Blaðsíða 9
(36) Blaðsíða 10
(37) Blaðsíða 11
(38) Blaðsíða 12
(39) Blaðsíða 13
(40) Blaðsíða 14
(41) Blaðsíða 15
(42) Blaðsíða 16
(43) Blaðsíða 17
(44) Blaðsíða 18
(45) Blaðsíða 19
(46) Blaðsíða 20
(47) Blaðsíða 21
(48) Blaðsíða 22
(49) Blaðsíða 23
(50) Blaðsíða 24
(51) Blaðsíða 25
(52) Blaðsíða 26
(53) Blaðsíða [1]
(54) Blaðsíða [2]
(55) Blaðsíða 27
(56) Blaðsíða 28
(57) Blaðsíða 29
(58) Blaðsíða 30
(59) Blaðsíða 31
(60) Blaðsíða 32
(61) Blaðsíða 33
(62) Blaðsíða 34
(63) Blaðsíða 35
(64) Blaðsíða 36
(65) Blaðsíða 37
(66) Blaðsíða 38
(67) Blaðsíða 39
(68) Blaðsíða 40
(69) Blaðsíða 41
(70) Blaðsíða 42
(71) Blaðsíða 43
(72) Blaðsíða 44
(73) Blaðsíða 45
(74) Blaðsíða 46
(75) Blaðsíða 47
(76) Blaðsíða 48
(77) Blaðsíða 49
(78) Blaðsíða 50
(79) Blaðsíða 51
(80) Blaðsíða 52
(81) Blaðsíða 53
(82) Blaðsíða 54
(83) Blaðsíða 55
(84) Blaðsíða 56
(85) Blaðsíða 57
(86) Blaðsíða 58
(87) Blaðsíða 59
(88) Blaðsíða 60
(89) Blaðsíða 61
(90) Blaðsíða 62
(91) Blaðsíða 63
(92) Blaðsíða 64
(93) Blaðsíða 65
(94) Blaðsíða 66
(95) Blaðsíða 67
(96) Blaðsíða 68
(97) Blaðsíða 69
(98) Blaðsíða 70
(99) Blaðsíða 71
(100) Blaðsíða 72
(101) Blaðsíða 73
(102) Blaðsíða 74
(103) Blaðsíða 75
(104) Blaðsíða 76
(105) Blaðsíða 77
(106) Blaðsíða 78
(107) Blaðsíða 79
(108) Blaðsíða 80
(109) Blaðsíða 81
(110) Blaðsíða 82
(111) Blaðsíða 83
(112) Blaðsíða 84
(113) Blaðsíða 85
(114) Blaðsíða 86
(115) Blaðsíða 87
(116) Blaðsíða 88
(117) Blaðsíða 89
(118) Blaðsíða 90
(119) Blaðsíða 91
(120) Blaðsíða 92
(121) Blaðsíða 93
(122) Blaðsíða 94
(123) Blaðsíða 95
(124) Blaðsíða 96
(125) Blaðsíða 97
(126) Blaðsíða 98
(127) Blaðsíða 99
(128) Blaðsíða 100
(129) Blaðsíða 101
(130) Blaðsíða 102
(131) Blaðsíða 103
(132) Blaðsíða 104
(133) Blaðsíða 105
(134) Blaðsíða 106
(135) Blaðsíða 107
(136) Blaðsíða 108
(137) Blaðsíða 109
(138) Blaðsíða 110
(139) Blaðsíða 111
(140) Blaðsíða 112
(141) Blaðsíða 113
(142) Blaðsíða 114
(143) Blaðsíða 115
(144) Blaðsíða 116
(145) Blaðsíða 117
(146) Blaðsíða 118
(147) Blaðsíða 119
(148) Blaðsíða 120
(149) Blaðsíða 121
(150) Blaðsíða 122
(151) Blaðsíða 123
(152) Blaðsíða 124
(153) Blaðsíða 125
(154) Blaðsíða 126
(155) Blaðsíða 127
(156) Blaðsíða 128
(157) Blaðsíða 129
(158) Blaðsíða 130
(159) Blaðsíða 131
(160) Blaðsíða 132
(161) Blaðsíða 133
(162) Blaðsíða 134
(163) Blaðsíða 135
(164) Blaðsíða 136
(165) Blaðsíða 137
(166) Blaðsíða 138
(167) Blaðsíða 139
(168) Blaðsíða 140
(169) Blaðsíða 141
(170) Blaðsíða 142
(171) Blaðsíða 143
(172) Blaðsíða 144
(173) Blaðsíða 145
(174) Blaðsíða 146
(175) Blaðsíða 147
(176) Blaðsíða 148
(177) Blaðsíða 149
(178) Blaðsíða 150
(179) Blaðsíða 151
(180) Blaðsíða 152
(181) Blaðsíða 153
(182) Blaðsíða 154
(183) Blaðsíða 155
(184) Blaðsíða 156
(185) Blaðsíða 157
(186) Blaðsíða 158
(187) Blaðsíða 159
(188) Blaðsíða 160
(189) Blaðsíða 161
(190) Blaðsíða 162
(191) Blaðsíða 163
(192) Blaðsíða 164
(193) Blaðsíða 165
(194) Blaðsíða 166
(195) Kápa
(196) Kápa
(197) Saurblað
(198) Saurblað
(199) Saurblað
(200) Saurblað
(201) Band
(202) Band
(203) Kjölur
(204) Framsnið
(205) Kvarði
(206) Litaspjald